Phần lớn có kết quả kinh doanh tốt

Đánh giá về thị trường xăng dầu năm 2013, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng, trong năm qua nguồn cung xăng dầu vẫn được đảm bảo tốt, đa dạng hơn, ít phụ thuộc hơn vào thị trường Singapore.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế, lượng tiêu thụ xăng dầu của năm 2013 tiếp tục giảm so với các năm trước. Lượng nhập khẩu xăng dầu của Việt Nam giảm mạnh cả về số lượng lẫn giá trị, chủ yếu là giảm nhập khẩu từ thị trường chính Singapore.

Sản xuất trong nước, Nhà máy lọc dầu Dung Quất hoạt động khá ổn định, gần ở mức 100% công suất, với sản lượng trong năm 2011, 2012 và 2013 lần lượt là 5,45 triệu tấn,5,6 triệu tấn và 5,65 triệu tấn (tính đến ngày 8/11), đảm bảo khoảng trên 30 % nhu cầu tiêu thụ của cả nước. Một loạt nhà máy lọc dầu khác cũng bắt đầu được xây dựng (Nghi Sơn) hoặc tích cực chuẩn bị (Long Sơn, Nhơn Hội,…). Tồn kho của của các doanh nghiệp đầu mối vào khoảng hơn 1,5 triệu m3/tấn (tính đến ngày 1/11).

Điều hành giá cả xăng dầu trong nước vẫn do các cơ quan quản lý nhà nước (Bộ Tài chính, Bộ Công Thương) thực hiện mặc dù theo Nghị định 84 hiện hành thì đây chủ yếu là việc của các doanh nghiệp.

Giá bán lẻ trong nước có 5 lần tăng và 6 lần giảm. Tuy nhiên các mức giá này đã sát hơn với giá thị trường, thời gian doanh nghiệp và Nhà nước phải bù lỗ giảm đi, tỷ giá giữa đồng VNĐ và USD cũng ổn định hơn.

Trong năm nay, Chính phủ quyết định sửa đổi Nghị định 84 nhằm đưa kinh doanh xăng dầu theo cơ chế thị trường hơn có sự định hướng của Nhà nước. Mặc dù vậy, nhiều ý kiến cho rằng vấn đề không phải là chính sách vĩ mô vì bản thân Nghị định 84 đã tương đối hoàn chỉnh và tiến bộ mà là do cách điều hành theo lối tư duy cũ (hành chính bao cấp, áp đặt) của các cơ quan quản lý nhà nước.

Tuy chưa có kết quả cả năm nhưng có thể nói phần lớn các doanh nghiệp xăng dầu đều có kết quả kinh doanh tốt hơn so với năm 2012, chủ yếu là nhờ 2 lý do chính: Giá bán lẻ do liên Bộ quyết định đã tiệm cận hơn với giá cơ sở, việc sử dụng quỹ Bình ổn giá cũng linh hoạt, gắn với thực tế thị trường hơn; Bộ Tài chính đã chấp nhận nâng mức chi phí kinh doanh định mức từ 600 đến 860đồng/lit và chi phí tài chính giảm đi đáng kể (lãi suất giảm).

Hoa hồng đại lý lên tới 1.000 đồng/lít

Mặc dù vậy, các kết quả kinh doanh này có thể còn tốt hơn nhiều nếu không vì sự can thiệp của các cơ quan quản lý (ví dụ giảm lợi nhuận định mức của doanh nghiệp) và sự cạnh tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp. Một số biểu hiện của sự cạnh tranh này thể hiện ở chỗ: số lượng các đầu mối kinh doanh xăng dầu tăng đột biến, từ 13 lên đến 20 doanh nghiệp; Các doanh nghiệp lớn, lâu đời bị cạnh tranh quyết liệt dẫn đến phải thu hẹp thị phần (đặc biệt là tại miền Nam); Nhiều doanh nghiệp mở rộng địa bàn và phạm vi kinh doanh.

Bên cạnh đó, tuy chỉ được phép kí hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với 1 doanh nghiệp đầu mối hoặc Tổng đại lý nhưng trên thực tế các Tổng đại lý/đại lý thường xuyên vi phạm quy định này;

Sự cạnh tranh này thể hiện rõ nhất là mức chênh lệch giữa giá bán buôn với giá bán lẻ, mức chi hoa hồng giữa các đầu mối với Tổng đại lý, đại lý bán lẻ. Theo Bộ Tài chính, mức hoa hồng này cao nhất chỉ là 430 đồng/lít nhưng trên thực tế các doanh nghiệp thường xuyên cho các đại lý hưởng mức cao hơn, thậm chí có lúc tới hơn 1000 đồng/lit.

Nhiều quyết định điều hành thiếu cơ sở, xa rời thực tế

Theo Hiệp hội Xăng dầu, các cơ quan quản lý nhà nước vẫn ban hành nhiều văn bản chính sách xa rời thực tế, gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp và có trường hợp không đúng theo pháp luật hiện hành.

Ví dụ như chính sách về nhiên liệu sinh học (ví dụ: Đề án 177 về Phát triển nhiên liệu sinh học, Quyết định số 53/2012/QĐ-TTg về việc ban hành lộ trình áp dụng tỷ lệ phối trộn nhiênliệu sinh học với nhiên liệu truyền thống) chưa được chuẩn bị kỹ nên không nhận được sự ủng hộ của nhiều doanh nghiệp, gây thiệt hại cho một số doanh nghiệp khác (đã đầu tư sản xuất nhiên liệu sinh học).

Thông báo 135 và Thông báo 308 áp đặt chủ quan mức chi phí kinh doanh và hoa hồng phi thực tế, không đảm bảo chi phí và lợi nhuận cho các doanh nghiệp, đại lý, Tổng đại lý.

Quyết định của các chi cục hải quan về truy thu thuế tạm nhập tái xuất theo thông báo 17060 của Bộ Tài chính trái với các văn bản pháp luật hiện hành về tạm nhập tái xuất gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp (gần 500 tỷ).

Giá bán lẻ sẽ không tăng đột biến

Theo Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, trong kinh doanh xăng dầu, việc dự báo còn khó hơn trong thời tiết hay chứng khoán. Tuy nhiên, các dữ kiện của năm 2013 cũng cho thấy, trong năm 2014 sản lượng xăng dầu tiêu thụ tại Việt Nam tăng nhẹ phản ánh nền kinh tế tuy còn khó khăn nhưng bắt đầu hồi phục. Giá bán lẻ không tăng giảm đột biến và hầu như ít tác động đến các chỉ số CPI và lạm phát.

Giá xăng dầu trong nước phụ thuộc chủ yếu vào giá thế giới, thuế suất nhập khẩu và tỷ giá. Với dự báo giá thế giới giảm nhẹ, khả năng tăng thuế nhập khẩu ít và tỷ giá khá ổn định như hiện nay, Hiệp hội Xăng dầu cho rằng giá xăng dầu năm 2014 sẽ không tăng so với năm nay.

Trong năm 2014, Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 84 được ban hành. Nghị định mới này không có nhiều thay đổi lớn trừ việc công nhận hệ thống kinh doanh không phụ thuộc vào một đầu mối.

Trong khi đó, phương thức điều hành của các cơ quan quản lý nhà nước không thay đổi nhiều. Tuy nhiên sẽ có ít hơn các văn bản gây khó khăn cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, thuế nhập khẩu xăng dầu ít biến động.

Hiệp hội Xăng dầu cho rằng, cạnh tranh thị trường sẽ còn gay gắt hơn giữa các doanh nghiệp trong nước và với sự góp mặt thăm dò của một số doanh nghiệp nước ngoài, các dự án lọc hóa dầu cũng thu hút hơn sự chú ý của các nhà đầu tư.

Phươgn Dung