Xã Ninh Vân vốn nổi tiếng với nghề làm đá mỹ nghệ có truyền thống hơn 400 năm nay. Những nghệ nhân nơi đây từ đôi bàn tay tài hoa đã biến những phiến đá vô tri vô giác 500 bức tượng La Hán đặt trong chùa Bái Đính.

 

Trước đây, các mặt hàng chế tác đá bán chạy nhất của làng nghề Ninh Vân ngoài lăng mộ, cây hương đá, lư hương, tượng phật…còn phải kể đến linh Nghê, nhưng không phải là Nghê theo phong cách thuần Việt, người Ninh Vân gọi là Nghê kiểu Trung Quốc hay “Nghê tàu” và sư tử đá mang phong cách châu Âu.

Những năm gần đây nhu cầu làm sư tử đá, Nghê kiểu Trung Quốc dần lắng xuống, thậm chí các đơn đặt hàng Nghê đá và sư tử đá gần như không còn. Dạo quanh các cơ sở chế tác, bên ngoài đặt miên man là Nghê kiểu Trung Quốc vẫn đứng “trơ gan cùng tế nguyệt”, bên cạnh đó là sư tử đá mang phong cách châu Âu nằm ngổn ngang, thậm chí không ai để ý, những loại này rêu xanh bắt đầu bám vì để lâu mà không được chăm sóc.

Nhất là thời gian gần đây sau khi đọc sách báo, xem truyền hình về việc Bộ Văn Hóa Thể Thao và Du Lịch tuyên truyền, khuyến cáo không nên sử dụng các linh vật ngoại lai, không hợp với thuần phong mỹ tục của Việt Nam, thì gần như tất cả mọi việc chế tác liên quan đến các loại Nghê kiểu Trung Quốc hay sư tử đá mang phong cách châu Âu ở làng đá Ninh Vân đều dừng lại, thay vào đó các cơ sở ở đây chuyên tâm vào chế tác lăng mộ, cột đá, lư hương, cuốn thư…

Anh Lương Văn Hoàn, một chủ cơ sở sản xuất đá mỹ nghệ ở thôn Xuân Vũ, xã Ninh Vân cho hay: “Trước đây đơn đặt hàng Nghê đá khá nhiều, nhất là Nghê kiểu Trung Quốc, Nghê thuần Việt thất thế hơn, sau đấy cả sư tử đá cũng được nhiều người đặt. Nhưng hiện nay không có ai mua nữa, những loại đã hoàn thành chúng tôi để ngoài đó làm hàng trưng bày, chứ bây giờ chẳng làm gì, loại to thì còn gia công chế tác lại, chứ loại nhỏ thì chịu thôi”.

Nhìn một cặp sư tử đá phong cách châu Âu, một cặp “Nghê tàu” đứng cạnh nhau giữa cơ sở sản xuất đang đóng im cửa, do không được bảo quản, chăm sóc nên đôi linh vật này bị rêu mọc xanh khắp nơi, cũng chẳng ai ngó ngàng đến, đem chuyện này kể lại với một anh thợ bên nhà thì chúng tôi được biết, cặp linh vật kia đã được hoàn thành, nhưng do bên khách hàng hủy hợp đồng không nhận nữa.

Theo như người dân Ninh Vân, trường hợp khách hàng hủy hợp đồng không phải là hiếm, đa phần họ chấp nhận mất tiền đặt cọc làm trước đó, nhưng tất cả công cán, thợ thuyền, gia công chế tác làm một sản phẩm, bù lại cái tiền đặt cọc cũng chẳng đủ vốn. Một số đồ vật khác như cuốn thư, lăng mộ, lư hương để đó còn bán được, nhưng nếu là “Nghê tàu” hay sư tử đá thì chả ai thèm hỏi mua, lúc ấy chỉ xác định mang ra làm hàng “trưng bày” cùng nắng mưa.

Thay vì tiếc nuối công sức đã bỏ ra vì khách hàng hủy hợp đồng, người làm đá mỹ nghệ Ninh Vân vẫn ngày ngày đục đẽo, học cũng rất mong sẽ có nhiều người đến làm linh vật thuần Việt chứ không phải “ngoại lai”.

Hầu hết các cơ sở chế tác đều làm theo thị hiếu của khách hàng, tức là khách hàng yêu cầu gì thì họ sẽ làm như ý muốn, nếu khách hàng muốn làm một linh vật thuần Việt thì chắc chắn những người thợ ở Ninh Vân sẽ làm được, nhưng không phải khách hàng nào cũng đặt đúng một linh vật thuần Việt.

Anh Thủy, chủ sản xuất cơ sở Đỗ Thủy khẳng định: “Hầu hết các anh em ở các cơ sở cũng đã tham khảo một số linh vật thuần Việt. Hiện nay hầu như không còn cơ sở nào làm “Nghê tàu” hay sư tử đá nữa, mà chủ yếu tập trung vào sản xuất các mặt hàng thiết thực hơn như cột đá, đồ thờ cúng… Đồng thời chúng tôi cũng trao đổi kinh nghiệm thêm để có thể làm linh vật thuần Việt”.

Đức Văn