Theo một báo cáo nghiên cứu chung gần đây của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) và Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO), mặc dù có sự tăng trưởng khá về sản xuất gạo nhưng nhu cầu nhập khẩu gạo của các nước châu Phi tiếp tục tăng lên trong giai đoạn từ nay đến năm 2022.

Theo đó, sản xuất gạo của các nước châu Phi được dự báo sẽ đạt mức trên 28 triệu tấn vào năm 2022 và châu lục này vẫn phải nhập khẩu thêm 14,6 triệu tấn gạo để bảm đảm an ninh lương thực.

Trong số các nước châu Phi, Ai Cập là nước có sản lượng gạo cao nhất, đạt khoảng 3,8 triệu tấn. Do đó, hiện tại Ai Cập phải nhập khẩu tương đối ít gạo từ các nước khác. Tuy vậy, dự báo cho đến năm 2022, sản lượng gạo của Ai Cập khó có khả năng tăng trưởng do sản xuất đã gần như đạt mức giới hạn, nên dự báo Ai Cập cũng sẽ phải nhập khẩu trên 1 triệu tấn gạo vào năm 2022.

Các nước châu Phi khác thuộc tiểu vùng Sahara, nơi tập trung phần đông dân số châu Phi, tuy có sản lượng gạo tương đối lớn, dự báo đạt khoảng 24,4 triệu tấn song do có tốc độ phát triển dân số cao nên cũng sẽ phải nhập tới 12,8 triệu tấn gạo vào năm 2022.

Đối thủ cạnh tranh và triển vọng xuất khẩu gạo sang châu Phi của Việt Nam

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, tính đến hết tháng 8/2014, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang một số thị trường chính tại châu Phi đạt khoảng 425,6 ngàn tấn với trị giá khoảng 204,1 triệu USD (chiếm 14,1% về lượng và 10% về trị giá tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước).

Năm 2013, Việt Nam đã xuất khẩu mặt hàng gạo sang 33 trên tổng số 55 nước châu Phi (tăng 5 thị trường so với năm 2012) với kim ngạch đạt 775,02 triệu USD, tăng 2% so với năm 2012. Gạo tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu số 1 của nước ta tại khu vực này, chiếm 27% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi và chiếm 26% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam ra thế giới.

Về giá xuất khẩu gạo bình quân năm 2013, số liệu của Trung tâm thương mại quốc tế cho thấy trong khi các nước Thái Lan và Hoa Kỳ tập trung vào xuất khẩu các loại gạo có chất lượng cao, giá cao hơn hẳn so với các nước khác, bình quân giao động trong khoảng 600-700 USD/tấn thì ngược lại Ấn Độ và Pakistan có xu hướng phát triển mạnh về sản lượng để xuất khẩu gạo giá rẻ nhiều hơn, bình quân khoảng 400 USD/tấn. Trong khi đó, giá gạo của Việt Nam vào khoảng 450 – 550 USD/tấn. Như vậy, gạo Việt Nam phải đối mặt với cuộc cạnh tranh về giá ngày càng khốc liệt khi xuất khẩu sang châu Phi.

Về triển vọng, đến năm 2022, Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục là nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới sau Thái Lan. Tuy nhiên, một số nước hiện đang có chính sách đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo sẽ là các đối thủ cạnh tranh trực tiếp của Việt Nam như Ấn Độ (có thể đạt mức xuất khẩu trên 5 triệu tấn), Pakistan (trên 4 triệu tấn), Hoa Kỳ (gần 4 triệu tấn). Các nước khác như Brazil, Uruguay mỗi nước có khả năng xuất khẩu trên 1 triệu tấn vào năm 2022.

Bích Diệp