Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia (NFSC) dẫn nhận định từ Business Monitor International (BMI) tại "Báo cáo Ngân hàng thương mại Việt Nam" cho rằng, trong bối cảnh chính phủ Việt Nam đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước (DNNN), tác động của các chính sách này sẽ rất tích cực cho nền kinh tế.

Theo đó, BMI tin rằng việc giảm vai trò của các DNNN sẽ giúp ngăn chặn việc tăng nợ xấu trong lĩnh vực ngân hàng. Đồng thời, việc nới tỷ lệ sở hữu (room) cho các nhà đầu tư nước ngoài tại các doanh nghiệp cũng sẽ hỗ trợ thanh khoản thị trường, thúc đẩy phát triển thị trường tài chính và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Trong thời gian tới, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sẽ quyết định việc thông qua sửa đổi luật cho phép các nhà đầu tư nước ngoài được nắm tới 60% cổ phần tại các doanh nghiệp đại chúng niêm yết, so với mức 49% hiện nay.

Quyền bỏ phiếu của các nhà đầu tư nước ngoài cũng sẽ tăng tại các doanh nghiệp tư nhân để phù hợp với giới hạn sở hữu nước ngoài 49% hiện nay, BMI kỳ vọng giới hạn này sẽ được nới trong những năm tới. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng đang hành động để đạt mục tiêu tái cơ cấu hơn 300 DNNN vào năm 2015.

 

Nhiều thập kỷ hưởng ưu đãi không nâng được hiệu quả cạnh tranh

Theo quan điểm của BMI, lợi ích kinh tế sẽ tăng lên nếu tốc độ cổ phần hóa các DNNN tại Việt Nam được tăng gấp 3 lần. Bởi theo BMI, các DNNN là nguồn cơn của tình trạng mất cân đối kinh tế vĩ mô tại Việt Nam trong những năm qua.

Các DNNN hiện vẫn chi phối một số ngành công nghiệp như đóng tàu, ngân hàng và cơ sở hạ tầng. Theo IMF, khối DNNN chiếm khoản 17% lực lượng lao động và đóng góp 50% doanh thu từ thuế doanh nghiệp. Nhiều thập kỷ hưởng ưu đãi, khích lệ và bảo hộ từ Chính phủ không giúp các doanh nghiệp này cạnh tranh hiệu quả được với các doanh nghiệp nước ngoài, tuy nhiên để lại hậu quả là nợ xấu tăng cao trong lĩnh vực ngân hàng, BMI nhận định.

Tuy nhiên, BMI tin rằng những nỗ lực cổ phần hóa có thể giúp giảm những rủi ro từ các khoản nợ chưa thanh toán trong lĩnh vực ngân hàng, thường là những khoản cho vay theo chỉ đạo của chính phủ.

Hơn nữa, các khoản chi tiêu công cho lương và trợ cấp cho các DNNN cũng góp phần đè nặng lên tài chính của Việt Nam, khiến hính phủ thâm hụt ngân sách thường kỳ và không thể đáp ứng nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng trong những năm qua.

Vì vậy, theo BMI những nỗ lực mới đây nhằm giảm vai trò của các DNNN trong nền kinh tế sẽ không chỉ giúp ngăn chặn đà tăng của nợ xấu trong lĩnh vực ngân hàng mà còn giải phóng các nguồn lực cho đầu tư và các lĩnh vực hiệu quả hơn như cơ sở hạ tầng và công nghệ.

BMI lạc quan rằng những cải cách cơ cấu sẽ giúp tăng cường cơ sở kinh tế vĩ mô và khả năng cạnh tranh của Việt Nam. Tuy nhiên, những nỗ lực chính phủ trong cải thiện hoạt động quản lý doanh nghiệp nhà nước, các chuẩn mực kế toán, và minh bạch theo quan điểm của BMI vẫn là chưa đủ.

Tổ chức này cảnh báo rằng việc thiếu cải thiện trong lĩnh vực này có thể làm ảnh hưởng xấu tới tiến trình cổ phần hóa các DNNN của Chính phủ. Đồng thời, rủi ro đầu tư vào các doanh nghiệp địa phương, như nợ tiềm ẩn, định giá tài sản sai, thiếu thông tin kế toán, có thể khiến các nhà đầu tư nước ngoài lo ngại về danh mục đầu tư của họ.

Trong một dấu hiệu tích cực hơn, các nhà lập pháp Việt Nam nhận thức đầy đủ những điểm yếu đó và BMI dự báo cơ hội tốt hơn cho chính phủ Việt Nam thực hiện cải cách một loạt vấn đề trên trong những năm tới.

Giới hạn "room" sẽ hạn chế sự phát triển các thị trường tài chính

BMI cho rằng, giới hạn sở hữu với các nhà đầu tư nước ngoài trong các doanh nghiệp tư nhân và niêm yết tại Việt Nam có thể hạn chế sự phát triển của các thị trường tài chính. Các quỹ đầu tư nước ngoài phải đối mặt với những khó khăn ngày càng tăng trong việc quản lý danh mục đầu tư của mình, đặc biệt là đầu tư vào các cổ phiếu vốn hóa lớn, khi hầu hết trong số 30 doanh nghiệp niêm yết lớn nhất trên thị trường chứng khoán Việt Nam đều đã chạm, hay gần chạm giới hạn sở hữu của cổ đông nước ngoài.

Việc nới room có thể có tác động tích cực tới việc khuyến khích thanh khoản trên thị trường chứng khoán. Theo BMI, việc các nhà đầu tư nước ngoài tham gia nhiều hơn vào thị trường chứng khoán Việt Nam cũng sẽ giúp thúc đẩy sự phát triển của thị trường phái sinh, nơi đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút các nhà đầu tư tổ chức lớn. Đây là một nguồn doanh thu tiềm năng cho các ngân hàng thương mại Việt Nam đang muốn mở rộng sang cung cấp các dịch vụ đầu tư ngân hàng và thị trường tài chính khác.

Theo phân tích của BMI những nỗ lực tư nhân hóa của chính phủ Việt Nam sẽ đóng vai trò chính trong việc giúp thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Các tập đoàn đa quốc gia đang chờ đợi nhiều vào việc thúc đẩy cải cách thị trường tự do hơn nữa của chính phủ trong những năm tới, có thể bao gồm việc mở cửa các ngành công nghiệp mà doanh nghiệp nhà nước đang chi phối cho cạnh tranh nước ngoài. Thực sự, BMI chờ đợi đầu tư lĩnh vực tư nhân, nơi vốn FDI chảy vào nhiều, đóng một vai trò chủ chốt trong định hướng tăng trưởng kinh tế dài hạn tại Việt Nam.

BMI dự báo tăng trưởng GDP thực Việt Nam ở mức trung bình 6,2% trong thập kỷ tới. Các ngân hàng thương mại có thể hưởng lợi đáng kể từ việc mở rộng các dịch vụ ngân hàng để đáp ứng những nhu cầu riêng biệt của các doanh nghiệp nước ngoài.

BMI được Richard Londesborough và Jonathan Feroze thành lập ra năm 1984, có khách hàng ở hơn 140 quốc gia, trong đó hơn nửa là các công ty nằm trong top 500 doanh nghiệp thuộc Global Fortune. Giới kinh doanh, tài chính, ngân hàng, các nhà quản lý, học giả đều rất quan tâm đến các dữ liệu, thông tin phân tích và dự báo của BMI. Đây là công ty độc lập, có trụ sở ở Blackfriars, London (Anh), với mạng lưới rộng các văn phòng nước ngoài tại Mỹ, Singapo và Nam Phi.

Bích Diệp