Ngành điện kó thu hút vốn đầu tư

Nguy cơ thiếu điện thêm trầm trọng khi tuần trước Tập đoàn Dầu khí Quốc gia (PVN) cho biết cuộc đàm phán với Tập đoàn Chevron trong việc phát triển một mỏ khí thiên nhiên đã thất bại do không thỏa thuận được giá cả. Thương vụ này sẽ làm trì hoãn kế hoạch cung cấp thêm nhiên liệu để phát điện. Trong khi đó, theo hãng tư vấn IHS Energy cho biết trong tháng trước, nhu cầu khí đốt của Việt Nam có thể vượt quá khả năng cung cấp vào năm 2015.

"Vấn đề chính là Việt Nam có một hệ thống các quy định rườm rà đã làm chậm lại quá trình lắp đặt và vận hành các dự án điện”, ông Graham Tyler, nhà quản lý của công ty tư vấn năng lượng Wood Mackenzie tại Đông Nam Á, đánh giá.

Theo Bloomberg, Việt Nam đang thực hiện lộ trình tăng giá điện để thu hút đầu tư vào ngành điện tuy nhiên có thể vẫn không kịp để ngăn chặn tình trạng thiếu điện ở miền Nam - khu vực tập trung hơn một nửa các công ty niêm yết lớn nhất cả nước và nơi tập trung nhiều ngành công nghiệp từ dệt may tới dầu khí.

Bài báo dẫn lời Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cho biết, một phần của vấn đề là giá điện bán lẻ không đủ hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư cho ngành điện. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang phải nỗ lực tìm kiếm nguồn vốn đầu tư nước ngoài để phục hồi nền kinh tế 153 tỷ USD của mình từ mức tăng trưởng thấp nhất kể từ 1999 trong năm ngoái.

"Khi giá bán lẻ điện thấp như vậy nó sẽ thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều điện như xi măng và thép", Bộ trưởng Vinh nói. "Vì vậy, Việt Nam dang ở trong một tình huống vừa không thể thu hút thêm các nhà sản xuất điện trong khi ngày càng có nhiều người tiêu dùng điện. Điều này sẽ làm trầm trọng hơn tình trạng thiếu hụt điện năng của Việt Nam".

Theo Bloomberg, thất bại trong việc đạt thỏa thuận với Chevron là rào cản cho Việt Nam tiến hành kế hoạch khai thác các mỏ khí dù trữ lượng dầu khí của Việt Nam lớn thứ 4 tại Đông Á, chỉ sau Trung Quốc, Indonesia và Malaysia.

Vì sao thất bại với Chevron?

Theo ông Duncan van Bergen, nhà quản lý về khí đốt và khí hóa lỏng thuộc tập đoàn Royal Dutch Shell ở Singapore, việc khai thác các mỏ khí tự nhiên đòi hỏi sự hòa hợp lợi ích của các bên tham gia từ bên khác thác cho tới người sử dụng. "Đó là lý do tại sao một số dự án khí phải mất khá nhiều thời gian. Đây là một chuỗi phức tập mà rất nhiều bên phải thống nhất được".

Ở Việt Nam, sự thống nhất này sẽ phải bao gồm các công ty nước ngoài khai thác trong cùng lĩnh vực, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN), Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Chính phủ. Đây là trở ngại của PVN trong việc đàm phán với các công ty như Chevron.

"Mức giá chúng tôi đưa ra cho Chervon là cao nhất có thể theo quy định của Việt Nam", Chủ tịch PVN Phùng Đình Thực cho biết. "Họ muốn tăng giá nhưng các quy định không cho phép và đó là lý do tại sao thỏa thuận không đạt được".

Giá bán lẻ điện trung bình của Việt Nam hiện ở mức 1.437 đồng/kWh. Theo khung giá điện mới được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt, giá bán lẻ điện đến năm 2015 tối đa là 1.835 đồng/kWh.

Theo ông Thực, việc định giá mới sẽ làm cho thị trường năng lượng của Việt Nam hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Theo Tổng giám đốc PVN Đỗ Văn Hậu, trước đó năm 2005, Chevron đã chi tới 4 tỷ USD để mua lại mỏ khí của Unocal ở Việt Nam. Thất bại trong đàm phán với Chevron lần này sẽ trì hoãn kế hoạch dùng khí đốt để phát điện ở Cần Thơ.

Bloomberg cho rằng, đây là một đòn giáng mạnh vào kế hoạch tăng thị phần khí trên thị trường năng lượng của Việt Nam. Trong năm 2005, Ngân hàng Thế giới cho biết, khí chiếm thị phần khoảng 38% và Chính phủ đặt mục tiêu tăng con số này lên 40% vào năm 2015. Tuy nhiên, theo báo cáo mới nhất, Ngân hàng Thế giới cho rằng con số này có thể giảm xuống chỉ còn 15% vào năm 2020.

Theo ông Gerner, một điều phối viên của WB tại Hà Nội,  hiện Việt Nam có lưới điện truyền tải điện Bắc - Nam tương đối hiện đại tuy nhiên hệ thống điện vẫn cần tới sự đầu tư lớn. Ông ước tính, Việt Nam sẽ cần khoảng 5 tỷ USD mỗi năm trong vòng 2 thập kỷ tới để mở rộng hệ thống truyền tải và phân phối điện để đáp ứng nhu cầu điện tăng đang tăng khoảng 10%/năm.

Mặc dù thất bại trong việc đạt thỏa thuận với Chevron, việc thăm dò vẫn được tiếp tục bởi một liên minh dầu khí do Exxon Mobil dẫn đầu. Trong khi đó, một liên doanh điều hành bởi công ty dầu mỏ lón nhất Italia cũng đang thăm dò dầu khí tại khu vực Cửa Lò (Nghệ An).

Câu hỏi đặt ra là, với những gì đã xảy ra với Chevron, không rõ liệu Việt Nam có thể đạt thỏa thuận với Exxon Mobil hay Eni.

“Đây là một vấn đề lớn đối với lĩnh vực sản xuất công nghiệp quy mô lớn ở miền Nam. Không còn nghi ngờ gì về việc nếu công suất phát điện không được tăng lên, thiếu điện sẽ gây những ảnh hưởng bất lợi lớn tới tăng trưởng kinh tế”, điều phối viên Gerner của WB nói.

Phương Dung