Mở rộng cơ sở thu tốt hơn tạo ra khoản thu mới

Tại cuộc họp báo của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam sáng nay, Tiến sĩ Sebastian, chuyên gia kinh tế của WB, phân tích: Giá dầu giảm và cắt giảm thuế suất thu nhập doanh nghiệp đã dẫn đến giảm thu ngân sách nhà nước. Đơn cử, trong 9 tháng đầu năm 2015, thu nhập từ bán dầu giảm 35% so với cùng kì năm ngoái, doanh thu thuế thu nhập doanh nghiệp (CIT) và thuế xuất nhập khẩu giảm lần lượt 19% và 2% do giảm thuế suất. Trong các sắc thuế chính, thuế giá trị gia tăng (VAT), chiếm 1/3 tổng doanh thu thuế, đã tăng 15% so với cùng kì năm ngoái nhờ tiêu dùng cá nhân tăng và doanh thu thuế thu nhập cá nhân tăng 18% do nở rộng diện chịu thuế.

Tổng thu cân đối ngân sách Nhà nước 11 tháng đạt 860,1 nghìn tỷ đồng(Ảnh minh họa: KT)

Đồng thời, chi ngân sách tăng nhanh hơn thu chủ yếu do tăng chi thường xuyên (chiếm tới 70,5% tổng chi ngân sách). Chi trả nợ (cả gốc và lãi) từ ngân sách nhà nước cũng tăng do nghĩa vụ nợ công tăng.

Chẳng hạn, trong 9 tháng đầu năm 2015 thâm hụt ngân sách ước khoảng 4,9% GDP theo cách tính của Bộ Tài chính và được bù đắp chủ yếu bởi các khoản vay trong nước. Cần lưu ý rằng con số này không bao gồm các khoản đầu tư ngoài ngân sách. Như vậy có nghĩa là tổng thâm hụt ngân sách trên thực tế còn cao hơn.

“Tình trạng mất cân đối tài khoá đã tích tụ từ nhiều năm trước cần được giải quyết thì mới có thể đảm bảo bền vững tài chính công”- ông Sebastian lưu ý. Vì vậy, “chính phủ đang tìm cách tăng cường kỉ luật tài khoá, tăng cường quản lí thuế và mở rộng diện thu thuế. Ngoài ra chính phủ cũng cố gắng kiểm soát chi thường xuyên và thắt chặt kiểm soát các khoản đầu tư công mới. Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi sẽ góp phần tăng cường quản lí tài khoá”.

Trong bối cảnh có nhiều áp lực cho tài khóa như hiện nay, TS.Phạm Minh Đức, chuyên gia kinh tế của WB, cho rằng để cân đối thu ngân sách, nhất là bù đắp thiếu hụt do giá dầu sụt giảm, không nên tạo ra các khoản thu mới mà nên mở rộng cơ sở thu. Chẳng hạn, đánh thuế môi trường, thuế thu nhập từ đấu giá tài sản…

Còn Giám đốc Quốc gia của WB tại Việt Nam Victoria Kwakwa đánh giá: “Việt Nam đang củng cố quản lý thuế để thu ngân sách hiệu quả hơn. Nếu làm tốt việc này, chắc chắn thu ngân sách sẽ tăng, đặc biệt là cần phải thu đúng, thu đủ và thu đúng hạn”.

Cũng quan điểm có cách để tăng thu ngân sách hiệu quả hơn, ông Sebastian cho rằng, trong dài hạn, nên tìm nguồn thu để bù đắp giảm thu ngân sách. Việt Nam có nhiều cơ hội mở rộng nguồn thu thuế. Đó là các khoản thuế đang được miễn trừ như: thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng; tăng thuế tiêu thụ đặc biệt.

Tất nhiên, để đảm bảo nguồn ngân sách bền vững, Việt Nam cần có một chương trình chi ngân sách hiệu quả, nhất là chi thường xuyên để đảm bảo tốc độ tăng chi giảm lại để cân đối ngân sách.

Bộ Tài chính vừa chính thức công bố tình hình thu - chi ngân sách Nhà nước 11 tháng qua. Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết, tổng thu cân đối ngân sách Nhà nước (NSNN) 11 tháng đạt 860,1 nghìn tỷ đồng, bằng 94,4% dự toán, bằng 92,7% mức đánh giá thực hiện cả năm báo cáo Quốc hội, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm 2014.

Trong đó, thu nội địa đạt 642,7 nghìn tỷ đồng, bằng 100,6% dự toán; thu từ dầu thô đạt 60,57 nghìn tỷ đồng, bằng 65,1% dự toán. Sản lượng dầu thanh toán 11 tháng ước đạt xấp xỉ 15,28 triệu tấn, bằng 103,4% kế hoạch năm; giá dầu thanh toán bình quân đạt khoảng 57 USD/thùng, giảm 43 USD/thùng so giá dự toán. Thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu ước xấp xỉ 152,3 nghìn tỷ đồng, bằng 87% dự toán và mức đánh giá thực hiện cả năm báo cáo Quốc hội.

Theo đánh giá của Thứ trưởng Vũ Thị Mai, “kết quả thu NSNN đến hết tháng 11/2015 đạt khá, ước thu cả năm sẽ đạt và vượt mức đã báo cáo Quốc hội; số thu ngân sách trung ương theo đó cũng khả quan hơn, mức độ giảm thu ngân sách trung ương khả năng thấp hơn so dự kiến đã báo cáo Quốc hội”.

Về thực hiện chi ngân sách nhà nước, đạt 1.015,7 nghìn tỷ đồng, bằng 88,5% dự toán, tăng 7,4% so cùng kỳ năm 2014, trong đó: chi đầu tư phát triển 151,9 nghìn tỷ đồng, bằng 77,9% dự toán, tăng 7,5% cùng kỳ năm 2014; chi trả nợ và viện trợ 142,4 nghìn tỷ đồng, bằng 95% dự toán, tăng 10,9% so cùng kỳ năm 2014; chi kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, hành chính 712,5 nghìn tỷ đồng, bằng 92,9% dự toán, tăng 5,4% so với cùng kỳ năm 2014

Như vậy, cân đối NSNN cho thấy, bội chi 11 tháng xấp xỉ 155,6 nghìn tỷ đồng, bằng 68,8% dự toán năm. Trong khi đó, thực hiện nhiệm vụ huy động vốn cho NSNN, Bộ Tài chính đã triển khai tổ chức phát hành trái phiếu Chính phủ. Nhờ đó, bước đầu huy động đã có chuyển biến tích cực, huy động được 190.929,6 tỷ đồng, đạt 76,4% kế hoạch là 250.000 tỷ đồng.

Thứ trưởng Vũ Thị Mai cho biết, theo kế hoạch của Bộ Tài chính, đảm bảo cân đối ngân sách trung ương năm 2015, hạn chế đến đến mức ít nhất việc sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp Nhà nước để bù đắp cho số giảm thu ngân sách Trung ương. Đồng thời, cơ quan Thuế, Hải quan phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng (công an, quản lý thị trường,...), bám sát hoạt động sản xuất - kinh doanh để thực hiện nhiệm vụ quản lý thu NSNN, thu hồi nợ thuế./.