HoREA đã có văn bản kiến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ, Ban Kinh tế Trung ương, các Bộ ngành và lãnh đạo TPHCM về việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, giải quyết một số vấn đề kinh tế trong chính sách và pháp luật đất đai.

Trong văn bản gửi các cấp lãnh đạo, HoREA đã chỉ ra 10 “lỗ hổng” và bất cập trong công tác quản lý Nhà nước làm giảm nguồn thu ngân sách từ đất đai gây thất thoát tài sản Nhà nước và làm giảm tính minh bạch của thị trường bất động sản.

Hiệp hội Bất động sản TPHCM cho rằng, có tình trạng thỏa thuận “ngầm” giữa cán bộ Nhà nước và doanh nghiệp để "cưa đôi, cưa ba" tiền sử dụng đất dự án bất động sản.

Thứ nhất, theo HoREA, “lỗ hổng” nằm ở việc chỉ định nhà đầu tư dự án có sử dụng đất không đúng đối tượng được chỉ định nhưng lại không thông qua phương thức đấu thầu rộng rãi.

Thứ hai, bán chỉ định đất công cho nhà đầu tư với giá thấp so với giá thị trường mà không thông qua phương thức đấu giá công khai, không đúng quy định pháp luật.

Thứ ba, lỏng lẻo trong quá trình thực hiện chủ trương cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, nhất là doanh nghiệp có nhiều quỹ đất có giá trị cao.

Thứ tư, lỏng lẻo trong quá trình thực hiện chủ trương thoái vốn Nhà nước tại các công ty cổ phần, nhất là doanh nghiệp có nhiều quỹ đất có giá trị cao.

Thứ năm, lỏng lẻo trong quá trình thực hiện chủ trương xã hội hóa đầu tư theo phương thức hợp tác công - tư, bằng hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT) để chỉ định nhà thầu không thông qua phương thức đấu thầu rộng rãi.

Việc này dẫn đến có những trường hợp nhà thầu kiêm nhà đầu tư dự án bất động sản có thể vừa được nhận thầu công trình theo giá tốt ở đầu "B" (Building - xây dựng công trình), vừa được nhận quỹ đất phát triển dự án bất động sản với lợi nhuận rất cao ở đầu "T" (Transfer - chuyển giao công trình và nhận lại quỹ đất đối ứng). Nhất là trong những trường hợp nhà đầu tư chính là người đề xuất dự toán gói thầu BT và cũng là người đề xuất quỹ đất thanh toán đối ứng.

Thứ sáu, theo HoREA, một số cơ quan Nhà nước, đoàn thể, đơn vị sự nghiệp đang sử dụng mặt bằng đất công đã thực hiện hợp tác đầu tư với doanh nghiệp tư nhân để phát triển dự án kinh doanh, dịch vụ trên quỹ đất công. Tuy nhiên, giá trị thương quyền của mặt bằng chưa được cơ quan có thẩm quyền thẩm định lại giá trị do đã chuyển đổi mục đích sử dụng.

Thứ bảy, HoREA cho rằng, có tình trạng chính quyền cấp cơ sở đã không thống kê, báo cáo đầy đủ quỹ đất công trên địa bàn địa phương, nhất là các thửa đất nhỏ, hẹp, và tùy tiện cho phép khai thác sử dụng, kinh doanh; hoặc chính quyền cơ sở để đất công bị lấn chiếm, sử dụng trái phép. 

Thứ tám, theo HoREA thì có tình trạng cho thuê đất công với giá thấp so với giá thị trường, hoặc chuyển nhượng quỹ đất dự án của doanh nghiệp nhà nước cho tư nhân với giá thấp hơn giá thị trường, không đúng quy định pháp luật.

Thứ chín, HoREA nhận thấy có tình trạng thỏa thuận “ngầm” giữa cán bộ Nhà nước và doanh nghiệp để "cưa đôi, cưa ba" tiền sử dụng đất dự án bất động sản, dẫn đến vừa thất thu ngân sách, vừa gây thiệt hại cho doanh nghiệp mà cuối cùng người tiêu dùng phải gánh chịu khi mua nhà.

Thứ mười, Hiệp hội Bất động sản TPHCM cũng nhận định, thủ tục hành chính là 1 trong 7 “điểm nghẽn” của thị trường bất động sản. Trong đó, quy trình xác định giá đất, thẩm định giá đất cụ thể của dự án, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) trên thực tế bị kéo dài. Điều này dẫn đến thất thu ngân sách và làm giảm tính minh bạch của thị trường bất động sản.

Nhiều đơn vị chỉ định đất công cho nhà đầu tư với giá thấp so với giá thị trường mà không thông qua phương thức đấu giá công khai, không đúng quy định pháp luật.

Theo HoREA, để khắc phục các lỗ hổng và hạn chế nói trên thì Quốc hội đã ban hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Chính phủ đã ban hành các Nghị định số 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017, Nghị định số 167/2017/NĐ-CP ngày 31/12/2017, Nghị định số 63/2018/NĐ-CP ngày 04/05/2018 để triển khai thực hiện sẽ góp phần khai thác, sử dụng hiệu quả tài sản công, trong đó có đất đai.

Ngày 28/12/2018, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết 160/NQ-CP chỉ đạo nguyên tắc xử lý đối với các dự án BT đã thực hiện trước ngày 28/12/2018.

Tuy nhiên, HoREA kiến nghị, Chính phủ cần sớm ban hành Nghị định quy định việc sử dụng tài sản công, trong đó có đất đai để thanh toán các hợp đồng BT và để khắc phục lỗ hổng pháp lý từ ngày 1/1/2018 đến nay do chưa có Nghị định của Chính phủ.

Bên cạnh đó, HoREA cũng cho rằng, Chính phủ cần sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định số 167/2017/NĐ-CP để xử lý các trường hợp phát sinh từ thực tiễn.

Đại Việt