Theo Báo cáo Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam năm 2014 của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (Vasep), năm 2014, xuất khẩu thủy sản của cả nước đạt 7,84 tỷ USD, tăng 16,5% so với năm 2013.

Trong đó, cá tra tiếp tục mất vị thế trước tôm: tỷ trọng của mặt hàng này trong tổng xuất khẩu thủy sản giảm từ 26% năm 2013 xuống 22%. Tổng giá trị xuất khẩu cá tra cả năm đạt 1,76 tỷ USD, tăng 0,4% so với cùng kỳ năm trước.

EU và Mỹ là 2 thị trường tiêu thụ lớn nhất, chiếm tỷ trọng tương đương nhau 19% giá trị xuất khẩu cá tra Việt Nam, giảm 3% so với tỷ trọng 22% của năm 2013. Xuất khẩu sang 2 thị trường này đều gặp khó khăn. Xuất khẩu sang EU giảm 10,7% do nhu cầu giảm, yêu cầu kiểm tra hóa chất kháng sinh ngày càng khắt khe, trong khi sản phẩm cạnh tranh là các loài cá thịt trắng khác như cá tuyết năm nay có nguồn cung dồi dào.

Xuất khẩu sang Mỹ giảm 11,5% một phần do mức thuế chống bán phá giá POR9 quá cao. Và mới đây, kết quả chính thức mà Bộ Thương mại Mỹ (DOC) mới công bố, thuế chống bán phá giá POR10  mà nước này áp với cá tra philê đông lạnh của Việt Nam đã tăng gần gấp đôi so với kết quả sơ bộ. Mức thuế gần 1 USD/kg cho 24 doanh nghiệp cá tra Việt Nam gây ảnh hưởng lớn đến xuất khẩu cá tra sang thị trường này, vì giá bán cao thị trường khó có thể chấp nhận.

Theo Vasep, dự kiến với mức thuế mới này, chỉ còn 3 doanh nghiệp Việt Nam có thể xuất khẩu vào Mỹ do họ là công ty mới bắt đầu xuất khẩu hoặc công ty có mức thuế thấp gần bằng không (0%) nhưng không có tên trong danh sách bị đơn của POR10. Nhiều khả năng sau khi đã giảm 11,5% trong năm 2014, xuất khẩu cá tra vào Mỹ sẽ giảm nữa trong năm 2015.

Vasep cũng cho biết, trước khó khăn nay, xuất khẩu cá tra đã chuyển hướng sang các thị trường khác và có được kết quả khá khả quan, bù đắp cho sự sụt giảm tại thị trường Mỹ và EU: xuất khẩu sang Trung Quốc, Mexico, Brazil, ASEAN…đều tăng khả quan.

Ở một số thị trường, ngoài cá tuyết, cá minh thái ra, thì cá rô phi cũng đang được ưa chuộng và xu hướng tiêu thụ gia tăng. Do vậy, cá tra Việt Nam phải cạnh tranh với đối thủ khá nặng ký là cá rô phi của Trung Quốc.

Trong khi đó, sản xuất và chế biến cá tra trong nước vẫn đang trong tình trạng thiếu vốn. Chính phủ đã có chính sách giãn nợ cho người nuôi cá tra, tuy nhiên, chính sách tín dụng vẫn bất cập, người nuôi vẫn khó tiếp cận với vốn vay của các ngân hàng vì áp lực thủ tục.

Trong bối cảnh thị trường trầm lắng, tác động của Nghị định 36, xu hướng nuôi xen kẽ cá rô phi với cá tra, dự báo diện tích và sản lượng cá tra năm 2015 sẽ không tăng so với năm nay, đạt 5,5 nghìn ha, tương đương khoảng 1 triệu tấn.

Vasep dự báo, nhu cầu nhập khẩu cá tra của các thị trường trong quý tới chưa có dấu hiệu hồi phục. Do vậy, xuất khẩu trong quý I chưa thể phục hồi. Xuất khẩu chỉ có thể tăng từ quý II, sau một số hội chợ thủy sản quốc tế. Dự báo xuất khẩu cá tra trong năm 2014 có thể đạt khoảng 1,76 tỷ USD, tương đương năm 2014.

Phương Dung