Ngày 20/11/2014, Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư 36/2014/TT-NHNN qui định các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an tòan trong hoạt động của tổ chức tín dụng, trong đó có nội dung qui định giới hạn cấp tín dụng trong đầu tư cổ phiếu.

Theo đánh giá của Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam, nhìn chung, việc ban hành Thông tư 36 là rất tốt trong tiến trình cải cách hệ thống ngân hàng, bảo đảm sự an toàn hơn cho hệ thống ngân hàng.

“Nhưng bản thân Thông tư 36 hay các giải pháp đang được thực thi của NHNN chưa bảo đảm làm biến mất nhiều tổ chức tín dụng còn yếu kém hay cần tăng cường thêm nhiều tổ chức tín dụng tốt có chiến lược và cơ chế phát triển bền vững. Điều đó sẽ bảo đảm cho hệ thống doanh nghiệp Việt Nam hoạt động được lành mạnh hơn, an toàn hơn đồng thời làm cơ sở vững chắc  giảm sâu mặt bằng lãi suất huy động và cho vay để tiến kịp các nước trong khu vực”, VAFI nhận định.

Đối với lĩnh vực đầu tư cổ phiếu, theo VAFI, thông tư đã ban hành giới hạn cung cấp tín dụng cho các tổ chức tín dụng nhằm ngăn ngừa nợ xấu mới phát sinh và ngăn chặn tình trạng thị trường chứng khoán có thể phát triển bong bóng . Nhìn chung, mọi nguồn tín dụng cấp cho đầu tư cổ phiếu sẽ giảm hơn trước và bước đầu thúc đẩy phong trào đầu tư giá trị, giảm bớt tình trạng đầu tư vào những cổ phiếu đầu cơ và như vậy làm cho thị trường chứng khoán phát triển lành mạnh hơn.

“Không phải bây giờ, mà từ trước tới nay VAFI luôn ủng hộ việc hạn chế dùng đòn bẩy tài chính trong đầu tư chứng khoán.VAFI  luôn kêu gọi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phải có những giải pháp hạn chế Margin vì việc không kiểm soát được tình trạng sử dụng Margin đã làm cho thị trường chứng khoán có nhiều cuộc khủng hoảng, tuy nhiên có vẻ như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước không nhận thức được quan điểm này”, VAFI thẳng thắn nói.

Cũng theo VAFI, từ trước tới nay, với nhiều công ty chứng khoán ủng hộ quá mức việc sử dụng margin hay nhiều nhà đầu tư thích sử dụng Margin quá mức mà không kiểm soát được đều bị thua lỗ nặng nề. Việc không kiểm soát được tình trạng sử dụng Margin trong mọi tình huống tương lai có thể xảy ra không chỉ ảnh hưởng xấu đến tổ chức tín dụng , công ty chứng khoán và nhà đầu tư đi vay mà còn ảnh hưởng đến quyền lợi của khối nhà đầu tư không vay tín dụng trong đầu tư chứng khoán và ảnh hưởng đến chiếu hướng đầu tư lâu dài…..

Tuy nhiên, trước một số quan điểm cho rằng việc ban hành Thông tư 36 sẽ ảnh hưởng đến tiến trình cổ phần hóa và tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, VAFI cho biết “không đồng tình với quan điểm”.

Bởi, khi đã xác định đầu tư vào các doanh nghiệp cổ phần hóa, muốn thành công phải nghiên cứu kỹ tình hình tài chính và khả năng phát triển doanh nghiệp và phải đầu tư lâu dài cho nên sẽ ít có chuyện dùng vốn vay ngân hàng để đầu tư vào các doanh nghiệp cổ phần hóa, nếu có vay thì chỉ ở tỷ trọng thấp. Còn việc dùng nhiều nguồn vốn tín dụng đầu tư vào doanh nghiệp cổ phần hóa thì sẽ ảnh hưởng mạnh và xấu đến hệ thống ngân hàng và thị trường chứng khoán.

Đối với tiến trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng cũng vậy. Muốn tái cấu trúc thành công thì cần có nhà đầu tư chiến lược hùng mạnh về công tác quản trị ngân hàng và tiềm lực vốn tự có chứ không phải là những cá nhân hay tổ chức làm ăn theo kiểm Mafia, cố tìm cách lừa đảo đi vay dưới nhiều hình thức để nắm giữ cổ phần chi phối nhằm rút ruột tài sản ngân hàng và tài sản của nhà nước. Ngân hàng nhà nước cần phải ngăn chăn hơn nữa để không thể xảy ra những kẻ cướp ngân hàng công khai xuất hiện dưới nhiều hình thức .

Do đó, theo VAFI, chỉ có Thông tư 36 thì chưa đủ để phòng tránh việc sử dụng Margin quá mức. Thứ nhất, tham khảo sơ bộ về thực tiễn cho vay đầu tư chứng khoán ở nhiều nước trong khu vực và trên thế giới thấy rằng giới đầu tư hay đầu cơ ít sử dụng Margin trong đầu tư chứng khoán, tỷ lệ tiền đi vay đầu tư chứng khoán chỉ chiếm vài % so với tổng giá trị giao dịch hàng ngày. Trung quốc, Hồng Kông có qui định nguyên tắc là tổng tín dụng cho vay đầu tư chứng khoán không được vượt quá 10% tổng giá trị giao dịch hàng ngày và từ đó họ có chính sách phân bổ hạn mức cho vay với từng công ty chứng khoán.

Thứ hai, với thị trường chứng khoán Việt Nam, với Thông tư 36 có thể vẫn xảy ra nhiều phiên giao dịch dòng tiền Margin có thể chiếm tới 30%- 40% tổng giá trị giao dịch và điều này là không đảm bảo sự phát triển bền vững của TTCK, tất yếu là TTCK sẽ rung lắc mạnh và khi chỉ số VN - INDEX càng tăng cao thì thị trường sẽ trồi sụt mạnh chứ không ổn định như các nước trong khu vực .

Thứ ba, với sự tồn tại của Thông tư 36, có thể tỷ lệ sử dụng Margin vẫn không bị hạn chế ở nhiều nhà đầu tư hay chưa có giới hạn thêm về tỷ lệ Margin trong từng mã chứng khoán .

Đề đảm bảo TTCKVN phát triển bền vững, bảo đảm hơn nữa sự an toàn cho hệ thống các nhà đầu tư và thúc đẩy phong trào đầu tư giá trị, hạn chế mạnh mẽ tình trạng đầu cơ vào những cổ phiếu lởm, cổ phiếu bị làm giá,,,thì VAFI kiến nghị Chủ tịch UBCKNN những giải pháp sau:

Phải nghiêm túc tổng kết nhiều cuộc khủng hoảng đã diễn ra trên TTCKVN để xác định nguyên nhân, trong đó việc thiếu giải pháp kiểm soát Margin là tác nhân cơ bản đẩy TTCK xuống mức tồi tệ hơn tình hình thực tế;

Phải có cơ chế kiểm soát được tỷ lệ sử dụng Margin ở mức tối đa trong từng phiên giao dịch, trước mắt có thể là tỷ lệ 15% và có chính sách phân bổ hạn mức tín dụng cho vay với từng công ty chứng khoán ;

Tỷ lệ margin với từng cổ phiếu phải khống chế theo giới hạn mới an toàn hơn, chằng hạn tối đa không quá 20%, chứ không phải là mức 50% như hiện nay, đây là mức quá cao sẽ ảnh hưởng tới quyền lợi không chỉ người đi vay mà cả TTCK .

Đánh giá tác động của Thông tư 36 đến TTCK, VAFI cho biết: Thông tư 36 ra đời trong bối cảnh tổng lượng tiền Margin đã giảm đi nhiều so với những năm trước kia và so với trong năm và đa phần các công ty chứng khoán đã có kế hoạch chuẩn bị từ tháng 12/2014. Tuy nhiên, việc ra đời thông tư 36 đã làm TTCK giảm điểm, chủ yếu do nhân thức nhà đầu tư không tỉnh táo cộng với tác động của giới đầu cơ.

Đến thời điểm hiện tại, lượng tiền Margin đã giảm đi nhiều so với thời điểm Thông tư 36 ra đời và về thực chất thì thông tư 36 không ảnh hưởng đến TTCK. Nếu có ảnh hưởng chỉ là yếu tố tâm lý của nhà đầu tư.

Thông tư 36 có thể có ảnh hưởng đến khả năng đi vay của 1 số công ty chứng khoán nhỏ. Lãnh đạo công ty chứng khoán nhỏ muốn đi vay thoải mái để làm tăng lợi nhuận doanh nghiệp nhưng đó là quan điểm sai lầm và thực tiễn đã chứng minh như vậy và lãnh đạo các công ty chứng khoán cần phải biết rằng những nhà đầu tư giá trị luôn luôn không thích đầu tư vào những công ty chứng khoán không có cơ chế kiểm soát Margin hữu hiệu trong mọi tình huống .     

Nguyễn Hiền