Đã 27 năm kể từ khi ông Đặng Tiểu Bình hiểu ra rằng “Nếu Ả Rập có dầu thì Trung Quốc có đất hiếm.”

Nếu nói về thời kì trước đây, đầu những năm 90, những nhà lãnh đạo lúc bấy giờ của Trung Quốc đã không có những chiếc iPhone, xe Tesla, đồng thời máy bay không người lái, robot và máy bay chiến đấu công nghệ cao cũng chưa xuất hiện. Tuy nhiên, hiện nay sự thống trị của Trung Quốc đối với nguồn nguyên liệu đầu vào cho những sản phẩm quan trọng này, đang được khẳng định hơn bao giờ hết khi chiến tranh thương mại gia tăng.

Có một quan điểm phổ biến rằng chính phủ của Chủ tịch Tập Cận Bình có ít vũ khí hơn Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tại sao, có phải ông Tập là người muốn có một thỏa thuận ngừng chiến? Với việc ông Trump ngày càng khao khát chiến thắng trên sân khấu toàn cầu, Trung Quốc phải chăng đang nhượng bộ?

Thực tế, có một cách hiểu rất thú vị: “Bắc Kinh cho rằng họ có nhiều quân bài để chơi trong trò chơi này hơn các nhà đầu tư nhận ra”.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về thăm Giang Tây

Vào tháng Năm, ông Tập đã thực hiện một chuyến thăm đúng giờ đến một cơ sở đất hiếm. Mặc dù không giống như dầu của Ả rập, nhưng kho tàng đất hiếm khổng lồ của Trung Quốc là yếu tố quan trọng không thể thiếu đối với vô số sản phẩm công nghệ, những thứ mang lại cho Bắc Kinh quyền lực đáng kể đối với Thung lũng Silicon.

Nhà nghiên cứu Louis Gave - Gavekal Research đã đưa ra một trong số những quân bài mà Trung Quốc có thể dùng. Đó là: cấm xuất khẩu đất hiếm; tạo áp lực với với các giám đốc điều hành của Hoa Kỳ tại Trung Quốc; phá giá đồng tiền; bán phá giá khối lượng lớn chứng khoán Kho bạc Hoa Kỳ; giảm giá năng lượng toàn cầu; hay giảm mạnh các đơn đặt hàng trên có giá trị với Hoa Kỳ.

Có một vài lựa chọn khác. Một là cấm tất cả khách du lịch từ Đại Lục đến thăm Mỹ. Hai là đưa một công ty quan trọng của Hoa Kỳ ở Trung Quốc vào danh sách đen như cách Huawei đã bị. Những cách này có thể dễ dàng tàn phá ngay lập tức nền kinh tế Hoa Kỳ.

Hãy tưởng tượng nếu chính quyền của ông Tập bất ngờ đóng cửa tiếp cận của Boeing vào nền kinh tế lớn nhất châu Á. Hoặc nếu General Motors thấy những chiếc xe của mình bị đóng băng tại hải quan Trung Quốc. Hay là ngừng bán các sản phẩm của Apple, doanh số bán hàng sẽ là một luồng sóng xung kích lớn với chính quyền Tổng thống Trump. Hạn chế nhập khẩu đậu nành từ Mỹ của Trung Quốc cũng sẽ gây ra hậu quả tương tự trong ngành nông nghiệp Mỹ.

Cho đến nay, Trung Quốc đang giữ các động thái trả đũa đến mức tối thiểu. Bắc Kinh dường như đang đánh cược rằng, ông Trump sẽ bị phân tâm hoặc thiếu kiên nhẫn và sẽ chuyển sang một mục tiêu khác như Nhật Bản. Tính toán của ông dường như cũng nhắm vào năm 2020. 

Vũ khí hóa các “đất hiếm” trong cuộc chiến thương mại có thể là lần trả đũa thực sự đầu tiên của Bắc Kinh đối với Mỹ. Hoa Kỳ tất nhiên có các nguồn khác. Và nếu tiền gửi của Mỹ không đủ điều kiện, các công ty có thể chuyển sang Úc, Myanmar, Ấn Độ, Brazil hoặc Thái Lan. Và ông Trump dường như quan hệ đủ chặt chẽ với Tổng thống Nga Vladimir Putin để có thể ghi một số cổ phiếu từ Nga. Nhưng sự gián đoạn chuỗi cung ứng chắc chắn sẽ tác động lên những CEO hàng đầu - những người sẽ trở thành nhà tài trợ cho chiến dịch lớn của Trump.

Nhưng thứ vũ khí đó cũng có thể là một con dao hai lưỡi. Vài năm trước, Bắc Kinh đã tước đi nguồn cung đất hiếm cho Tokyo và thị phần của Trung Quốc chưa bao giờ tăng lại kể từ đó. Thật không may, Gave nói rằng, điều này sẽ là một đón đánh mạnh mẽ của Trung Quốc. Lệnh cấm xuất khẩu như vậy sẽ làm suy yếu năng lực sản xuất dài hạn của Trung Quốc, vì lý do đơn giản là đất hiếm không phải thực sự là hiếm.

“Lựa chọn bán phá giá trái phiếu cũng có thể đặc biệt nguy hiểm. Giống như một sự mất giá tiền tệ không được kiểm soát”, Michael Hirson thuộc Eurasia Group đã nói: “Bán khối lượng lớn Kho bạc Hoa Kỳ cũng sẽ gây ra mối đe dọa ngược lại với nền kinh tế Trung Quốc.”

Bất kỳ sự gia tăng nào về lợi suất trái phiếu đều có thể gây hậu quả lớn cho Mỹ. Sóng xung kích sẽ nhanh chóng lan rộng từ Phố Wall đến Thượng Hải. Tập có thể hàm ý về một động thái như vậy. Hiện tại, Trung Quốc đang có hơn 1,1 nghìn tỷ USD chứng khoán của chính phủ Hoa Kỳ.

Vì vậy, thị trường toàn cầu đang sống trong nỗi sợ hãi nửa thường trực về một luồng tuyến trái phiếu khổng lồ mang dấu vân tay của Trung Quốc. Hoặc bất kỳ cách nào mà Trung Quốc sẽ trả đũa giải Trump và ngược lại.

Khoảng một tuần sau cuộc hành hương về đất hiếm của ông Tập, ông đã đến thăm tỉnh Giang Tây, nơi khởi đầu của thời Chủ tịch Mao Trạch Đông vào 1934-1936. Ở đó, ông Tập nói rằng, Tổng thống Trump đang làm hết sức để ngăn bước chân của Trung Quốc tiến đến việc đứng đầu trên bảng xếp hạng kinh tế, và Trung Quốc sẽ không dừng lại.

Tuyên bố này không giống với việc Bắc Kinh sẽ hòa hoãn và nhượng bộ với chính quyền Trump. Điều này giống như là Trung Quốc sẽ chuẩn bị cho một cuộc chiến lâu dài. Và Trump, nên cẩn thận.

Vũ Huy Hoàng

Theo Forbes