Kể từ cuối tháng 11/2013, các cuộc đụng độ diễn ra gần như hàng ngày giữa những người biểu tình chống Chính phủ và lực lượng cảnh sát Ukraine đã biến đường phố của thủ đô Kiev trở thành bãi chiến trường thảm khốc. Trong những tuần qua, biểu tình ở Ukraine đã biến thành những cuộc bạo động với con số thương vong bên phe đối lập với Chính phủ lên đến hàng trăm người. Hình ảnh ngổn ngang, đổ nát là những gì đang diễn ra tại trung tâm của cuộc biểu tình - quảng trường Maidan Nezalezhnosti.

Sau những nỗ lực giảng hòa của Chính phủ thì cuối cùng, Quốc hội Ukraine cũng đồng ý bãi bỏ một loạt các luật chống biểu tình nghiêm ngặt vốn đã dẫn đến cuộc biểu tình vào đầu tháng 1/2014, đồng thời, thủ tướng Mykola Azarov cũng đệ đơn từ chức.

Hiện tại, tình hình ở Ukraine rất phức tạp. Mặc dù, ngày 21/2/2014, văn phòng tổng thống Ukraine cho biết, chính phủ Kiev và phía đối lập đã đạt được thỏa thuận sơ bộ sau khi đàm phán với các quan chức ngoại giao Liên minh Châu Âu – EU, nhưng tiếng súng vẫn nổ tại trung tâm thủ đô Kiev.

Ngày 22/2, lực lượng biểu tình tại Ukraine đã chiếm giữ được văn phòng của tổng thống Victor Yanukovich tại thủ đô Kiev; đồng thời lên tiếng đòi hỏi phải tiến hành cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 5 tới đây. Một ngày sau đó, Quốc hội Ukraine quyết định cho bỏ phiếu phế truất tổng thống Viktor Yanukovych và trả tự do cho thủ lĩnh đối lập là cựu thủ tướng Yulia Tymoshenko. Quốc hội nước này cũng quyết định lịch bầu cử tới đây là ngày 25/5.

Đây dường như sẽ là điểm kết cho giai đoạn bạo lực kinh hoàng nhất của các cuộc biểu tình tại quốc gia này.

Thực tế tình trạng bạo lực vừa qua ở Ukraine đã thu hút sự chú ý của toàn thế giới. Đối với Mỹ và Tây Âu, tin tức chính trị của các quốc gia Đông Âu rất hiếm khi trở thành tiêu điểm. Trước khi các cuộc biểu tình bạo lực này diễn ra, câu chuyện mang tính quốc tế lớn nhất của Ukraine trong nhiều năm qua là về cựu thủ tướng Yulia Tymoshenko và danh hiệu “Nhà lãnh đạo cuốn hút nhất thế giới” của bà. Vậy tại sao báo chí và truyền thông thế giới lại đặc biệt quan tâm tới những bất ổn đang diễn ra ở Ukraine?

Thứ nhất là vì lợi ích chính trị và kinh tế của một số quốc gia và liên minh liên quan.

Những người theo quan điểm duy thực chính trị lại nhận thấy rằng, những căng thẳng trong nước của Ukraine thực sự mang ý nghĩa rất lớn về địa chính trị. Như ký giả Ilkiv và một số người khác lập luận, bản chất của các cuộc biểu tình không chỉ là sự chia rẽ nội bộ đất nước, giữa phe ủng hộ Tây Âu và phe Đông Nga của Ukraine. Đây cũng trở thành vấn đề quan trọng đối với các nước khác.

Đối với nhiều người dân Nga, lịch sử của 2 nước Ukraine và Nga thực chất luôn gắn liền với nhau. Thật khó tưởng tượng điều gì sẽ xảy ra với những kế hoạch lớn mà tổng thống Nga Vladimir Putin đã vạch ra cho Liên minh Âu-Á nếu Ukraine gia nhập EU.

Ông Stephen Larrabee, chủ tịch bộ phận An ninh châu Âu thuộc viện RAND cho biết, sự ra đời của quốc gia độc lập dân chủ Ukraine đã làm biến đổi tình hình địa chiến lược ở Trung Âu. Nếu không có Ukraine, Nga sẽ không còn là một đế chế Á-Âu nữa. Tuy nhiên, nếu Nga giành lại quyền kiểm soát Ukraine với số dân 46 triệu người, các nguồn tài nguyên lớn và quyền tiếp cận Biển Đen, Nga sẽ có đủ tài lực cần thiết để trở thành một siêu cường.

Xét về mặt kinh tế,Ukraine là một quốc gia có  tiềm năng công nghiệp rất lớn, mặt khác lại là quốc gia có đường biên giới chung với EU. Việc Ukraine chuyển hướng quy thuận Nga có thể sẽ làm thay đổi động lực phát triển của Tây Âu. Từ đó có thể thấy Ukraine là một quân cờ hết sức quan trọng trong kế hoạch của Nga.

Tổng thống Nga cũng cho biết, Nga vẫn là đối tác kinh tế chính của Ukraine với thị phần trong kim ngạch ngoại thương đạt 30%. Năm 2013, tổng kim ngạch giao dịch từ Nga đến Ukraine là 2,3 tỷ USD. Giá trị tích lũy đầu tư hàng năm của Nga đối nền kinh tế Ukraine lên tới 1,5 tỷ USD. Các công ty Nga đang tích cực đầu tư vào các lĩnh vực cơ bản của nền kinh tế Ukraine như các tổ hợp nhiên liệu và năng lượng, công nghiệp hóa chất, luyện kim, cơ khí. Ngoài ra, một số đường ống dẫn khí chính từ Nga sang Tây Âu đều chạy qua Ukraine.

Thứ hai là mức độ ảnh hưởng của Ukraine đến  an ninh thế giới.

Ukraine là một quốc gia lớn với nền công nghiệp quân sự phát triển mạnh. Ông Simon Saradzhyan, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Khoa học và Quan hệ Quốc tế Belfer thuộc Đại học Harvard và cựu biên tập viên của báo Moscow Times cho biết, nếu tình trạng hỗn loạn này thực sự lan rộng trên khắp đất nước, Ukraine có thể sẽ bị sụp đổ và trở thành “khu chợ khổng lồ” chuyên buôn bán tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và các công nghệ chết người khác của thế giới.

Tuy được đánh giá là một nền kinh tế có nhiều tiềm năng, nhưng Ukraine đang phải đối diện với nhiều khó khăn như kinh tế tăng trưởng chậm, tỷ lệ thất nghiệp và lạm phát lại tăng nhanh. Cơ cấu kinh tế lệ thuộc quá nhiều vào một vài lĩnh vực - chủ yếu là khoáng sản và năng lượng. Về phương diện mậu dịch, Ukraine lệ thuộc vào một vài nhà cung cấp và một số khách hàng quan trọng - chủ yếu là Nga và các nước từng thuộc Liên Xô.

Tuy đã vượt qua được nguy cơ suy thoái trong năm 2013, song kinh tế Ukraine sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức trong năm 2014. Đặc biệt, những cuộc biểu tình chống chính phủ kéo dài 3 tháng qua đang nhấn chìm Ukraine vào tình trạng khủng hoảng chính trị.

Phương Linh - Nguyễn Dung
Tổng hợp