“Hãy gọi đó là điều “bình thường mới” tại các nền kinh tế mới nổi. Hãy gọi đó là “chạy trên máy chạy mà chẳng biết sẽ đến đâu”. Hãy gọi đó là bất cứ điều gì chúng ta muốn” – bản báo cáo mới nhất cập nhật về triển vọng kinh tế châu Á của HSBC đã dẫn đề như vậy.

Bản báo cáo muốn phát đi một thông điệp rằng, “tốc độ phát triển toàn khu vực châu Á thật đáng thất vọng”!.

“Chúng ta đều muốn lấy lý do chính là người tiêu dùng phương Tây kém mặn mà nhưng như vậy là bỏ qua nguyên nhân thật sự”. Theo HSBC, năng suất sản xuất tăng trưởng chậm mới chính là nguyên nhân gây trì trệ cho khu vực, dẫn đến phụ thuộc vào tín dụng để duy trì nhu cầu.

USD tăng mạnh gây ra rắc rối hơn là giải quyết, và xuất khẩu không còn là cứu cánh cho mọi vấn đề. Giải pháp bắt đầu ở nội bộ: cải cách cấu trúc để tăng lợi nhuận và niềm tin của các nhà đầu tư. Nếu không có cải cách cấu trúc, tình trạng phát triển chậm này có thể kéo dài thêm một thời gian nữa mặc dù không phải là mãi mãi.

“Mọi người đã nói quá nhiều về cải cách cấu trúc tại Nhật, Trung Quốc, Ấn Độ, hay những nước khác nhưng chỉ khi chúng ta hành động thì mới có thể mang lại sức sống cho các nền kinh tế trong khu vực, chứ không phải chỉ bằng lời nói. Mọi thứ đang “ổn định” trong lúc này, nhưng điều đó chưa đủ tốt” – HSBC cảnh báo.

Trong báo cáo lần này, HSBC đưa ra góc nhìn khá “nghiêm khắc” về kinh tế châu Á. Tổ chức này đánh giá, mọi thứ có vẻ lấp lánh ở bề ngoài.

Cụ thể, tăng trưởng đã cải thiện trong hè vừa qua. Các kế hoạch kích thích kinh tế nhỏ của Trung Quốc đầu năm nay, các cuộc bầu cử ở Ấn Độ và Indonesia đã tỏ ra có ích. Nhật Bản cũng đã dần phục hồi sau đợt giảm thuế VAT vào quý II. Quân đội Thái Lan đã can thiệp và hứa sẽ giải quyết các vấn đề chính trị trong nước. Giá trị của hàng hoá tại Úc đang giảm nhưng ngành bất động sản nước này vẫn đang tốt. Kinh tế của Mỹ đã phục hồi trở lại sau đợt trượt giảm vào quý I.

Vậy, tại sao lại tồn tại cảm giác bồn chồn ấy?

Thật ra, mọi thứ không quá lấp lánh khi phân tích chi tiết hơn, HSBC cho biết. Ngành bất động sản đóng vai trò chính dẫn dắt tăng trưởng Trung Quốc vẫn tiếp tục nguội lạnh. Một lần nữa, ngành công nghiệp sản xuất tại Nhật sụt giảm trong quý III, dù tốc độ sụt giảm chậm hơn nhưng vẫn cho thấy rủi ro nền kinh tế nước này sẽ rơi vào suy thoái công nghệ. Các kế hoạch hỗ trợ tăng trưởng của Tổng thống Modi tại Ấn Độ có vẻ còn nhiều hạn chế tính đến quý II, và Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) thể hiện sự tăng chậm vào quý 3.

Kinh tế Mỹ tăng trưởng mạnh hơn vẫn chưa mang lại các cơ hội xuất khẩu cho hầu hết các nước trong khu vực châu Á vốn còn thiếu sự hỗ trợ của công nghệ. Phần lớn tăng trưởng tín dụng trong khu vực chậm lại cho thấy các luồng gió không thuận lợi khi đồng USD trở nên mạnh hơn.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện cải cách cấu trúc bị ngắt quãng đã khiến châu Á lo ngại: vấn đề cấp bách là nhanh chóng thực hiện cải cách cấu trúc đã trở nên quen thuộc với mọi người. Thế nhưng sự chậm trễ và không đồng đều vẫn tiếp tục xảy ra.

Mọi thứ chưa quá tệ

Mặc dù vậy, HSBC cũng nhấn mạnh rằng, điều đó không có nghĩa là châu Á sẽ yếu đi. Tăng trưởng không được như kỳ vọng nhưng sự thật là các nền kinh tế châu Á đang phát triển nhanh hơn các nền kinh tế ở những khu vực khác trên thế giới.

Đúng là các khoản nợ đang ngày càng tăng nhưng thanh khoản vẫn khá tốt, và các chính phủ sẵn sàng vào cuộc để trợ giúp cho tăng trưởng khi có các bất ổn xảy ra. Giữa những nghi ngờ, Trung Quốc gần như sẽ đạt tăng trưởng trên 7% trong năm nay, và nhà nước có các giải pháp hữu hiệu để kích thích nền kinh tế. Thực sự cho đến lúc này, đường cong tăng trưởng trong khu vực vẫn đang đi đúng hướng đã định.

Châu Á cũng có vẻ như đã chuẩn bị tốt để đương đầu với các biến động lớn hơn trong ngành tài chính. Ấn Độ là một ví dụ cho việc củng cố mạnh hơn các kế hoạch phòng ngự trong năm vừa rồi.

Ở những nước khác, dự trữ ngoại hối ổn định và giao thương với nước ngoài vẫn dồi dào cho dù Indonesia kém hơn các nước trong khu vực một chút. Thực tế, bất chấp đồng USD tăng giá, chỉ một vài ngân hàng nhà nước có vẻ sẽ bắt buộc phải thắt chặt các giải pháp tiền tệ để ổn định thị trường. Ít nhất thì điều đó cũng xoá bỏ một mối lo ngại lớn hiện nay.

Nếu có vấn đề xảy ra, một số ngân hàng nhà nước lớn nhất trong khu vực bao gồm: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, cũng có các biện pháp giải quyết nếu tăng trưởng có vẻ thấp dưới mức kỳ vọng.

Càng để lâu vấn đề càng khó giải quyết

Tuy nhiên, theo HSBC, điều này báo hiệu một tình huống tiến thoái lưỡng nan hơn. Tăng trưởng không thể dựa trên các biện pháp kích thích mãi được.

“Chúng ta có một chút thời gian quý báu để ban hành các kế hoạch cải cách cấu trúc cần thiết nhằm hướng các nền kinh tế tại châu Á phát triển bền vững hơn. Trên thực tế, khi không có lựa chọn nào tốt hơn, chúng ta phải sử dụng các chính sách linh hoạt theo chu kỳ hoặc thậm chí là các kế hoạch hỗ trợ tuyệt đối. Điều đó đã hé lộ vấn đề tiềm ẩn mà khu vực đang gặp phải: sự trì trệ tại châu Á không xảy ra theo chu kỳ, mà là do cấu trúc” – HSBC nhận xét.

Do đó, vấn đề không phải là hỗ trợ các nền kinh tế từ đây cho đến khi gặp thời điểm “thuận lợi” hơn. Kỳ vọng xuất khẩu tăng nhờ nhu cầu từ thị trường nào đó phục hồi sẽ dẫn tới thất vọng. Nhu cầu từ thị trường phương Tây phục hồi hoàn toàn là yếu tố thiết yếu để kéo châu Á thoát ra khỏi tình trạng u ám có vẻ còn quá xa vời.

Thay vào đó, cải cách cấu trúc triệt để như: cắt giảm các khoản hỗ trợ, đầu tư  nhiều hơn vào chất lượng cơ sở hạ tầng, phát triển giáo dục, mở rộng cơ hội cho đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, và quan trọng hơn cả là tạo những lợi thế cạnh tranh trong nước tốt hơn, là những việc cần thiết phải làm nhằm phục hồi tăng trưởng tại châu Á, dù là ở Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, hay các nước còn lại trong khu vực. Đó là những quyết định khó về mặt chính trị, nhưng nếu để càng lâu thì các vấn đề sẽ càng trở nên khó giải quyết hơn.

Bích Diệp