Theo như thỏa thuận thương mại giai đoạn 1, Trung Quốc đồng ý mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ từ Mỹ trong vòng 2 năm tới. Ảnh: EPA-EFE.

Trung Quốc dường như đang âm thầm thực hiện thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 với Mỹ mặc cho mối quan hệ giữa hai nước tiếp tục xấu đi. Theo một số nguồn tin và các tài liệu chính phủ, Bắc Kinh đang dần chuyển giao quyền hành từ Bộ Thương mại Trung Quốc cho Bộ Nông nghiệp và Nông thôn trong vấn đề mua nông sản từ Mỹ như đậu nành.

Một quan chức giấu tên thuộc Bộ Thương mại Trung Quốc, xác nhận việc mua sản phẩm nông nghiệp hiện đang nằm trong quyền kiểm soát của Bộ Nông nghiệp. Bộ này đến nay vẫn chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào.

Bộ Thương mại của Trung Quốc, vốn là cơ quan chủ chốt hỗ trợ các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ do Phó Thủ tướng Lưu Hạc dẫn đầu, hiện nay sẽ không còn liên quan trực tiếp đến việc sắp xếp khối lượng mua hoặc vận chuyển các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ. Sự điều chỉnh này cho thấy việc mua thêm 32 tỷ USD hàng nông sản theo yêu cầu của thỏa thuận thương mại hiện được coi là một nhiệm vụ của cả bộ máy chính quyền kết hợp với nhu cầu trong nước và điều kiện thị trường hơn là nhiệm vụ chính trị.

Các nhà phân tích nhận định rằng, Trung Quốc vẫn coi thỏa thuận này là một nước đi quan trọng để thể hiện thiện chí ngay cả khi căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington tiếp tục leo thang về các vấn đề khác, bao gồm luật an ninh quốc gia mới đối với Hồng Kông và sự tranh cãi xoay quanh nguồn gốc của virus corona.

Sự thay đổi thẩm quyền đối với việc mua hàng nông sản của Mỹ đồng nghĩa với việc các nhà nhập khẩu ngũ cốc thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc có thể phải chịu những chỉ thị kỹ thuật chuyên sâu hơn từ Bộ Nông nghiệp. Điều này khiến các doanh nghiệp dễ bị ảnh hưởng hơn trong việc đáp ứng các điều kiện cung cầu trong nước, cũng như giá cả từ các nhà cung cấp khác nhau.

Kế hoạch hoạt động năm 2020 được công bố hồi tháng 3 bởi ban hợp tác quốc tế thuộc Bộ Nông nghiệp cho thấy, Bộ này sẽ thực hiện thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 với Mỹ bằng cách tăng nhập khẩu và lấp đầy khoảng trống cung ứng trong nước.

Cui Fan, giáo sư thuộc Đại học Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế tại Bắc Kinh cho biết: “Việc thực hiện thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 là rất quan trọng để duy trì mối quan hệ Mỹ - Trung. Cả hai bên nên bảo vệ điều đó.”

Một bản tin được đăng tải trên phương tiện truyền thông hôm 1/6 rằng, Bắc Kinh đã ra lệnh đình chỉ mua đậu nành của Mỹ, làm dấy lên mối lo ngại Trung Quốc sẽ rời bỏ thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 để đối phó với các đe dọa trả đũa của Mỹ liên quan đến luật an ninh quốc gia Hồng Kông.

Mặc dù vậy, theo dữ liệu do Bộ Nông nghiệp Mỹ công bố hôm 4/6, các đơn vị mua hàng của Trung Quốc đã mua thêm 200.984 tấn đậu nành Mỹ trong tuần kết thúc vào ngày 28/5 với lịch giao hàng trước tháng 9 và đặt mua thêm 264.000 tấn cho năm tiếp thị tiếp theo cũng bắt đầu vào tháng này.

Fang Yan, thành viên của cơ quan giám sát thị trường thuộc Bộ Nông nghiệp Trung Quốc cho biết, các nhà quan sát không nên quá quan tâm đến các vấn đề ngắn hạn của thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung vì nhu cầu của Trung Quốc đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ vẫn còn rất lớn.

Hàng năm, Trung Quốc nhập khẩu khoảng 30 triệu tấn đậu nành từ Mỹ. Trong quý đầu năm nay, con số đó là hơn 7,81 triệu tấn, gấp 3 lần về số lượng so với cùng thời điểm suy thoái chiến tranh thương mại năm ngoái.

Nhưng con số này vẫn chỉ bằng một nửa so với 15,4 triệu tấn được mua trong 3 tháng đầu năm 2017, cho thấy Trung Quốc đang ở khoảng cách khá xa so với cam kết trong thỏa thuận giai đoạn 1, đòi hỏi nước này phải mua gấp đôi số hàng nông sản của Mỹ trong 2 năm tới.

Hôm 4/6, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer cho biết, Trung Quốc đã thực hiện những thay đổi cơ cấu khá tốt như là một phần của thỏa thuận thương mại và cả hai nước đều đã thực hiện các giao dịch mua bán đáng kể trong suốt nhiều tuần qua.

Hai tuần trước, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ và Bộ Nông nghiệp nước này cùng tuyên bố rằng, Trung Quốc đang thực hiện các cam kết mua nông sản của mình.

Huo Jianguo, cựu chuyên gia thuộc Bộ Thương mại Trung Quốc bình luận động thái này của Trung Quốc giúp hạ thấp nguy cơ Mỹ từ bỏ thỏa thuận như những gì Tổng thống Donald Trump đã đe dọa gần đây.

Ông Huo cho rằng, vấn đề quan trọng nhất đối với hai nước hiện nay là tránh để các xung đột ngoại giao tiếp tục leo thang. Điều này sẽ gây tổn hại cho cả nền kinh tế cũng như cuộc chiến toàn cầu chống lại virus corona.

Giáo sư Cui cũng bày tỏ sự tin tưởng vào việc thực hiện thỏa thuận trong dài hạn. Ông lập luận rằng các hành động gần đây cho thấy cả Bắc Kinh và Washington đều đang nghiêm túc, mặc dù vẫn còn những lời lẽ căng thẳng về các vấn đề khác.

Theo ông, sẽ không có cản trở gì trong việc thực hiện năm chương đầu của hiệp định, bao gồm các điều khoản về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, kiểm dịch nông sản, dịch vụ tài chính và chính sách tiền tệ, trong khi phần liên quan đến tăng nhập khẩu từ Mỹ có cơ chế linh hoạt riêng và một khung thời gian 2 năm.

Ông Cui cũng dự đoán, Trung Quốc sẽ tăng đáng kể lượng mua trong nửa cuối năm 2020 khi đậu tương ở Mỹ đến vụ thu hoạch.

“Hiện tại còn rất nhiều khó khăn mà chúng ta chưa thể bỏ qua, bao gồm cả những gián đoạn vận chuyển vì đại dịch. Tuy vậy, tình hình càng khó khăn thì cả hai nước càng cần có sự hiểu biết và hợp tác lẫn nhau để thúc đẩy việc thực hiện thỏa thuận thương mại này”.

Hương Vũ

Theo SCMP