Nguyễn Hồng Điệp

Chuyên gia chứng khoán

Tết đã đến gần. Một trong những niềm vui, những chờ mong của nhiều người là chờ thưởng Tết. Có nhiều doanh nghiệp, theo lề lối và văn hóa phương Tây, họ trả lương cao, ít màng đến thưởng.

Khi nói về thu nhập hàng năm của người lao động ở một số nước, người ta chỉ đưa ra các con số kiểu như 70.000 USD, 120.000 USD/ năm. Hầu hết thu nhập này đến từ lương.

Lương là sự ổn định. Người ta trả lương cho bạn, là đã trả đầy đủ sự kỳ vọng. Chỉ khi bạn quá xuất sắc, vượt kỳ vọng, thì họ mới trả thêm một số thưởng nào đó. Thông thường cũng không quá lớn. Các cầu thủ bóng đá, luôn thương thảo mức lương khoảng 300.000 USD/ tuần, ít ai nói về thưởng.

Bên cạnh đó, cũng có những doanh nghiệp sòng phẳng hơn, đưa ra thu nhập cho người lao động theo KPI. Tức là bạn đạt bao nhiêu % KPI, sẽ nhận mức thu nhập tương ứng. Họ có thể dồn hết việc xét KPI vào cuối năm, để người lao động cảm giác được thưởng Tết lớn. Bản chất đây là việc trả sòng phẳng. Tuy nhiên, khi xét KPI cũng có một phần nhất định của định tính, cho nên cũng có phần hạn chế.

Lại có một loại doanh nghiệp khác, bao gồm cả một số đơn vị Nhà nước, sự nghiệp, hay cả tư nhân. Các doanh nghiệp này trả đồng lương chết đói, rất thấp so với mặt bằng chung. Rồi họ đến kỳ lễ Tết, sẽ thưởng lớn. Thưởng để bù đắp phần nào việc họ trả lương thấp. Tuy nhiên, thưởng là việc "được chăng hay chớ", năm có năm không, cho nên đây là việc khổ đau cho người lao động.

Ngoài ra, có một vấn đề nhức nhối mà ít người dám nói ra. Thông thường các doanh nghiệp kiểu này sẽ thưởng theo ABC. Đây là một hủ tục, từ thời bao cấp còn rơi rớt lại. Những kẻ có quyền xét ABC sẽ nhân cơ hội này để ra oai, kiếm chác. Nếu bạn thuộc phe cánh, biết nịnh bợ sếp, nếu bạn biết "chung chi" lại cho sếp, bạn sẽ được loại A. Bằng không, những kẻ tiểu nhân mang danh sếp kia, sẽ lợi dụng việc này để hạ nhục bạn, làm ảnh hưởng đến thu nhập, cuộc sống của bạn. Về mặt bản chất, tiền không phải là của kẻ làm sếp này. Tiền của chủ doanh nghiệp (có thể là Nhà nước), tiền là công sức cả năm của bạn đóng góp, làm ra. Nhưng quyết định bởi những kẻ nham nhở như loại sếp kia.

Xã hội sẽ ngày càng phát triển, con người sẽ ngày càng được tôn trọng về danh dự, nhân phẩm. Đồng tiền thưởng có thể quí, có thể quan trọng, nhưng không vì thế mà mất đi sự trân quí, mất đi văn hóa hành xử.

Việt Nam vẫn sẽ theo truyền thống Á Đông. Hy vọng sẽ có nhiều người sếp tốt, biết cân nhắc, biết suy xét, khi nghĩ về cuộc sống của người đi làm.