Góc nhìn 27/04/2020 14:42

Đệm tài khóa để nền kinh tế ứng phó với "cú sốc" Covid-19

Việt Nam thiếu vắng các đệm tài khóa để ứng phó với những cú sốc đòi hỏi tiêu tốn nhiều nguồn lực như Covid-19.

PGS.TS Phạm Thế Anh

Chuyên gia Kinh tế trưởng VEPR

Trong bản báo cáo triển vọng kinh tế thế giới gần đây vào giữa tháng 4/2020, Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo rằng kinh tế toàn cầu năm nay sẽ suy giảm khoảng 3%.

Kinh tế Việt Nam không đứng ngoài vòng xoáy tiêu cực. Tăng trưởng GDP quý 1/2020 so với cùng kỳ năm trước chỉ đạt 3,82%, thấp nhất trong vòng 11 năm qua.

Tuy nhiên, những con số tăng trưởng này chưa phản ánh hết những khó khăn mà nền kinh tế đang phải trải qua khi nhiều đơn hàng xuất khẩu mới chỉ bắt đầu bị ảnh hưởng từ giữa tháng 3 hay các biện pháp giãn cách xã hội ở Việt Nam mới chỉ được thực hiện một cách chặt chẽ bắt đầu từ quý 2.

Đặc biệt, những con số tăng trưởng này cũng không phản ánh được những khó khăn thực sự của khu vực phi chính thức vốn hầu như không được phản ánh trong thống kê GDP.

Một rủi ro rất lớn là hụt thu ngân sách. Tổng thu ngân sách năm nay nhiều khả năng sẽ không đạt kế hoạch đề ra do sự sụt giảm thu nhập và thắt chặt chi tiêu của cả doanh nghiệp lẫn người lao động. Trong khi đó, tổng chi ngân sách lại có nguy cơ vượt dự toán do các khoản chi tiêu phát sinh nhằm giảm thiểu tác động của bệnh dịch.

Bộ Tài chính ước tính, thu ngân sách năm nay sẽ giảm khoảng 140–150 nghìn tỷ đồng, làm tăng thâm hụt ngân sách lên mức 5–5,1% GDP.

Trong ngắn hạn, thúc đẩy đầu tư công trong nửa sau của năm có thể bù đắp được những khó khăn tạm thời của nhiều ngành sản xuất.

Tuy nhiên, chúng ta không thể thúc đẩy chi tiêu công mãi trong dài hạn do nguồn lực hạn hẹp. Do vậy, triển vọng kinh tế Việt Nam những năm sau sẽ phụ thuộc nhiều vào việc phát triển thành công vắc–xin hoặc thuốc đặc trị trên thế giới.

Với thâm hụt tài khóa kéo dài dai dẳng trong nhiều thập kỷ qua Việt Nam là nước có nguồn lực tài khóa hạn hẹp. Ngay cả trong các năm nền kinh tế có tăng trưởng cao, thu ngân sách vượt dự toán, thì nhà nước vẫn chi nhiều hơn thu tối thiểu khoảng 3,5% GDP. Do vậy, Việt Nam thiếu vắng các đệm tài khóa để ứng phó với những cú sốc đòi hỏi tiêu tốn nhiều nguồn lực như Covid–19.

Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ cũng bị ràng buộc bởi các mục tiêu về lạm phát và tỷ giá. Nếu thực hiện nới lỏng tiền tệ với quy mô lớn như nhiều nền kinh tế hiện nay thì có thể dẫn đến mất giá tiền tệ, môi trường đầu tư trở nên rủi ro hơn và ít nhất là làm trì hoãn các dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.

Với các nguồn lực hạn hẹp như vậy, các chính sách cần phải đúng trọng tâm, tránh dàn trải gây tốn kém nguồn lực.  Do vậy, các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với các cấp độ về bệnh dịch nên được xây dựng. 

Các chính sách an sinh xã hội như chi trả bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ người bị tạm thời ngưng việc, trợ cấp cho người nghèo, người bị mất kế sinh nhai do tác động của giãn cách xã hội nên được ưu tiên hàng đầu và cần phải được triển khai nhanh chóng trước khi người dân rơi vào những bi kịch không đáng có. 

Trong khi đó, đối với các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng cần có sự phân loại và tập trung hơn. 

Chuyên mục: Góc nhìn

Địa chỉ email của bạn sẽ không được công bố. Các trường bắt buộc được đánh dấu *