TS. Vũ Tiến Lộc

Chủ tịch VCCI

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã có báo cáo phản ảnh tình hình và kiến nghị với Thủ tướng các giải pháp cụ thể hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua đại dịch. Trong trao đổi này, tôi sẽ không trình bày chi tiết về các giải pháp, chỉ xin đề xuất một số kiến nghị chung.

1. Ngày 10/4, Thủ tướng mở “Hội nghị Diên Hồng”, kêu gọi “Tổng động viên” trên cả “4 mặt trận”: sản xuất kinh doanh, đầu tư công, hỗ trợ người dân và ứng phó với dịch bệnh. Để bảo đảm toàn thắng trên cả 4 mặt trận, tôi đề nghị Chính phủ chú trọng “5 mũi giáp công”: Mở ngân khố, Nới tiền tệ, Đẩy đầu tư, Nhanh thể chế và Khai thị trường.

Quyết tâm của Thủ tướng và Chính phủ rất cao và các giải pháp được đưa ra như vậy là khá đồng bộ. Nỗ lực của các bộ ngành, địa phương rất đáng được trân trọng, nhưng kết quả còn chưa được như mong muốn.

So sánh thì có thể còn khập khiễng, nhưng cảm giác chung là, trên trận tuyến chống đỡ dịch bệnh, thì chúng ta có thể yên tâm, nhưng trong hỗ trợ doanh nghiệp thì chúng ta không thể không quan ngại.

Quan ngại vì việc thực hiện các chủ trương chính sách mà trực tiếp là Chỉ thị 11, 16 của Thủ tướng còn chậm và thiếu nhất quán.

Quan ngại vì nếu chúng ta đã xác định phải thực hiện nhiệm vụ kép chống dịch là ưu tiên, hỗ trợ doanh nghiệp là quan trọng, thì dường như việc hỗ trợ doanh nghiệp đã chưa được triển khai thật quyết liệt, khẩn trương, rốt ráo như chống dịch và vẫn có hiện tượng mỗi địa phương làm một kiểu.

2. Thủ tướng bảo phải “không được ngăn sông, cấm chợ, phải tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh”, Chính phủ chủ trương giãn, hoãn, giảm thuế, bơm tín dụng, giảm thủ tục phiền hà cho doanh nghiệp, nhưng có địa phương vẫn phát lệnh “cấm sản xuất”, “đóng cửa công trường”, ngăn không cho xe chở nguyên vật liệu và lao động ra vào tỉnh, thành… gây ắc tách cho sản xuất.

Khái niệm sản xuất kinh doanh các mặt hàng thiết yếu cũng được hiểu rất khác nhau. Sản xuất kinh doanh các mặt hàng thiết yếu không thể nào quan niệm chỉ bao gồm khâu lắp ráp hoàn chỉnh sản phẩm cuối cùng, mà còn bao gồm cả khâu sản xuất nguyên, nhiên vật liệu, dán nhãn, bao bì…

Ai bảo sản xuất chip Intel là không thiết yếu, phải ngừng sản xuất, khi linh kiện này là thành tố không thể thiếu để sản xuất các thiết bị y tế hiện đại phục vụ cho chữa trị Covid-19, phục vụ cho điều trị y tế từ xa?

Ai bảo nhà máy sản xuất bìa carton là không thiết yếu, phải ngừng sản xuất, khi nếu không có bao bì thì lấy gì đóng gói chở máy trợ thở đến với các bệnh nhân?... Tất cả đều liên quan – nguyên lí sản xuất chuỗi là như vậy.

Vậy nên, dù không thể mất cảnh giác, lơ là trước dịch bệnh nhưng tôi vẫn muốn đề nghị với Thủ tướng chỉ đạo các địa phương rà xét, dỡ bỏ ngay các quy định bất hợp lý của mình để tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh (trừ những ngành, những lĩnh vực rất hạn chế phải ngừng hoạt động do yêu cầu chống dịch như hàng không, nhà hàng, du lịch.v.v.).

Trong bối cảnh khó khăn trăm bề như hiện nay, khi hầu hết các doanh nghiệp đều phải giảm quy mô sản xuất, hay đóng cửa ngừng hoạt động thì doanh nghiệp nào còn có thị trường, có nguyên liệu để có thể duy trì được sản xuất kinh doanh, chúng ta phải rất trân quý, chắt chiu và tạo điều kiện thuận lợi cho họ với điều kiện họ phải tuân thủ đầy đủ các biện pháp phòng chống dịch bệnh. Bởi sau hoạt động của doanh nghiệp là tăng trưởng, là nguồn thu ngân sách, là công ăn việc làm và là nguồn bảo đảm an sinh, xã hội.

Không ai có thể biết được bao giờ dịch bệnh sẽ qua đi khi nó vẫn còn diễn biến phức tạp trên phạm vi toàn cầu. Vậy thì phải chuẩn bị một tâm thế “sống chung với dịch bệnh”, thực hiện “kinh doanh an toàn”- kinh doanh trong điều kiện bảo đảm các yêu cầu giãn cách xã hội phải là giải pháp của các doanh nghiệp và nền kinh tế trong thời đại dịch.

Để trợ giúp cho các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức này, tôi đề nghị Chính phủ ban hành ngay danh mục các mặt hàng và dịch vụ thiết yếu và các sản phẩm dịch vụ có liên quan trong cả chuỗi giá trị, để có phương án chủ động bảo đảm sản xuất cung ứng các mặt hàng này được thông suốt phục vụ đời sống nhân dân và các yêu cầu của xã hội ngay cả trong trường hợp chúng ta phải siết chặt thêm các biện pháp cách ly hay phong tỏa.

Hiện tại, chúng ta đã có danh mục mặt hàng thiết yếu theo quan niệm truyền thống rất hẹp, không còn phù hợp, rất cần phải sửa đổi ngay. Tôi cũng đề nghị Bộ Y tế có văn bản hướng dẫn cho các doanh nghiệp kịch bản xử lý, cách ly khi có người lao động hoặc khách hàng bị lây nhiễm Covid, hạn chế đến mức cao nhất việc phải ngừng việc đóng cửa toàn bộ khu công nghiệp hay doanh nghiệp khi chưa thật cần thiết.

3. Về các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp mà Chính phủ đã ban hành và chuẩn bị ban hành theo chỉ đạo của Thủ tướng, ở giai đoạn hiện nay, theo tôi là phù hợp cả về mức độ bao phủ và liều lượng.

Các biện pháp đều hướng đến mục tiêu trọng tâm là “trợ giúp” chứ chưa cần “giải cứu” cho doanh nghiệp. Chủ yếu là các biện pháp giúp doanh nghiệp hạ được giá thành, cải thiện khả năng thanh khoản, để có thể cầm cự hay “ngủ đông”. Hai công cụ quan trọng nhất của Chính phủ vẫn là chính sách tài khóa và chính sách tín dụng. Các biện pháp khác đóng vai trò bổ trợ.

Khi dịch bệnh kéo dài hơn, khả năng thanh toán của phần lớn các doanh nghiệp bị đe dọa, nguy cơ đóng cửa, giải thể tăng lên, thì kịch bản “giải cứu” sẽ được triển khai. Lúc đó, trọng tâm chính sách là nới lỏng hơn các chính sách tài khóa tiền tệ, đồng thời tăng cường đầu tư và chi tiêu của nhà nước, thậm chí nhà nước có thể mua lại nợ của các tập đoàn, doanh nghiệp lớn, để tránh đổ vỡ dây chuyền.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa là đối tượng ưu tiên của chính sách, nhưng việc giải cứu các tập đoàn lớn cũng là việc cần làm. Tăng đầu tư công vào các dự án phát triển cơ sở hạ tầng, trong đó đặc biệt chú trọng những cơ sở hạ tầng của tương lai như công nghệ thông tin, viễn thông và chuyển đổi số… là hướng đi quan trọng vừa để kích cầu vừa tạo lập nền tảng cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

4. Bất kể tình hình dịch bệnh có diễn biến thế nào, thì trong cuộc chiến này, sẽ có một bộ phận lớn doanh nghiệp sẽ phải đóng cửa, giải thể, rút lui khỏi thị trường. Đó là sự sàng lọc tự nhiên và khắc nghiệt. Vì vậy, định hướng chính sách cũng cần lưu ý tập trung hỗ trợ cho các doanh nghiệp có tiềm năng, đang gặp khó khăn tạm thời do dịch bệnh. Hỗ trợ là hỗ trợ phát triển, chứ không phải hoạt động cứu tế cho những doanh nghiệp không đủ sức cạnh tranh.

Các ngân hàng thương mại tự mình có thể phân loại và xác định khá chính xác các đối tượng này để định hướng phân bổ nguồn tín dụng. Chính sách trợ giúp thông qua tài khóa thì có thể khó khăn hơn. Cho nên sự phối hợp giữa các định chế tài chính và tín dụng là việc quan trọng nên làm trong cả giai đoạn “trợ giúp” và “giải cứu” cho nền kinh tế để có thể tạo ra tác động cộng hưởng.

Hỗ trợ các doanh nghiệp có tiềm năng sẽ không chỉ giúp nền kinh tế không đổ vỡ khi dịch bệnh mà còn định hình tương lai của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn phục hồi.

5. Thị trường là vấn đề sống còn của doanh nghiệp, các FTAs chỉ là cơ hội mà không phải là sự bảo đảm chắc chắn để doanh nghiệp Việt vươn ra thị trường thế giới. Muốn vươn ra thị trường thế giới thì phải coi việc thực hiện kế sách “bám sâu rễ, bền gốc” ở thị trường nhà mình là quan trọng.

Quy mô của một thị trường gần 100 triệu dân với một nền kinh tế tăng trưởng nhanh và tiến trình công nghiệp hóa diễn ra mạnh, tầng lớp trung lưu bùng nổ, chính là nguồn tài nguyên lớn nhất cho sự phát triển của doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam.

Dưới tác động cộng hưởng của công nghệ số, của dịch bệnh, của chiến tranh thương mại, các dòng chảy thương mại và đầu tư trên thế giới sẽ đảo chiều. Các doanh nghiệp của các nền kinh tế lớn trên thế giới cũng đang có xu hướng quay trở lại sân nhà. Đây chắc chắn sẽ là một xu thế lớn của thời sau dịch bệnh.

Đặc biệt, khi doanh nghiệp khó khăn về thị trường tiêu thụ, thì việc đẩy mạnh cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” sẽ là hành động thiết thực hậu thuẫn cho doanh nghiệp Việt. Gói kích cầu lớn nhất chính là tình yêu nước, yêu doanh nghiệp Việt của người tiêu dùng Việt trong bối cảnh khó khăn này. Tôi đề nghị phát động những tháng cao điểm “Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt” từ nay đến cuối năm.

6. Cuối cùng, “cuộc chiến” để chống suy thoái, duy trì tăng trưởng chắc chắn sẽ phải kéo dài và sẽ cam go không kém cuộc chiến để phòng chống dịch bệnh. Sự phối hợp, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, của các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp sẽ quyết định thắng lợi của chúng ta.

Để các mũi giáp công hỗ trợ doanh nghiệp có được hiệu quả cao giống như trong công tác phòng chống dịch bệnh, tôi đề nghị Chính phủ cho thành lập ngay Ban chỉ đạo và Tổ công tác hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua đại dịch. Và vì, đây là Ban chỉ đạo và Tổ công tác trợ giúp doanh nghiệp nên tôi đề nghị có đại diện các hiệp hội doanh nghiệp tham gia các thiết chế này.