Ngày 25/5, Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra việc chấp hành pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại Tổng công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị (HUD) và một số thành viên. 

Nợ đọng, bán dự án quá khả năng, kinh doanh thua lỗ

Theo kết luận của thanh tra, HUD thiếu trách nhiệm trong việc quyết định đầu tư, kinh doanh dự án đô thị. Cụ thể, trong quá trình hoạt động kinh doanh, đặc biệt từ năm 2011 về trước, HUD đã quyết định các dự án đầu tư vượt xa năng lực tài chính và quản trị, dẫn đến chậm và trì trệ trong việc triển khai các dự án, sản phẩm dở dang quá nhiều, hàng tồn kho lớn, chậm luân chuyển, đẩy HUD và một số đơn vị thành viên đến tình trạng khó khăn như hiện nay. Nợ lớn phải trả, cân đối khả năng thanh toán khó khăn, nợ phải thu chậm thu hồi, phát sinh quá hạn; doanh thu, thu nhập giảm mạnh, kinh doanh kém hiệu quả.

Thanh tra Chính phủ cũng cho biết, HUD đã làm trái và buông lỏng quản lý trong hoạt động uỷ quyền kinh doanh dự án cho các đơn vị thành viên quy mô lớn. Các dự án đô thị sau khi đầu tư hạ tầng kỹ thuật, HUD không tiếp tục đầu tư công trình trên đất hoặc chuyển nhượng đất đã có hạ tầng cho nhà đầu tư thứ cấp, mà uỷ quyền đầu tư kinh doanh cho các Cty thành viên, trái với điều lệ tổ chức hoạt động và quy chế quản lý tài chính của HUD. 

Theo nội dung chính hợp đồng uỷ quyền, các công ty thành viên phải thanh toán tiền đầu tư hạ tầng kĩ thuật và tiền sử dụng đất cho HUD, HUD có quyền thông qua phương án điều tiết kinh doanh, điều tiết lợi nhuận các dự án uỷ quyền. Nhưng thực tế HUD và các công ty thành viên không thực hiện đúng những nội dung hợp đồng uỷ quyền, đặc biệt là thanh toán không đầy đủ, đúng hạn tiền hạ tầng cho HUD; HUD không thực hiện quyền điều tiết lợi nhuận kinh doanh các dự án uỷ quyền với các công ty thành viên trong quá trình thực hiện hợp đồng.

Thông qua hình thức uỷ quyền đầu tư kinh doanh, HUD đã chuyển giao cho các Cty thành viên cả những diện tích đất Nhà nước đã ưu đãi miễn không thu tiền để đầu tư kinh doanh nhà theo giá thị trường; không thực hiện đúng nghĩa vụ xây dựng căn hộ chung cư cao tầng để bán và cho thuê đối với đối tượng gặp khó khăn về nhà ở, không giao tầng 1 các chung cư cho TP.Hà Nội theo quy định.

HUD thiếu trách nhiệm đối với việc trích trước chi phí trọng yếu trong kinh doanh bất động sản vào giá vốn kinh doanh. Theo đó, HUD đã hạch toán trích trước chi phí phải trả vào giá vốn kinh doanh hàng kỳ theo suất đầu tư mét vuông đất, mét vuông nhà phân bổ trên cơ sở tổng mức đầu tư các dự án sai với quy định phải căn cứ chi phí phát sinh và dự toán công trình. 

Trong đó, dự án Việt Hưng (Hà Nội) trích thiếu chi phí phải trả quá nhiều, dẫn đến hậu quả là thiếu nguồn vốn để xây dựng hoàn trả khối lượng các hạng mục công trình hạ tầng còn nợ và khối lượng giải phóng mặt bằng (GPMB) của dự án chưa thực hiện là quá lớn (1.099.006 triệu đồng), trong khi sản phẩm dự án đã cơ bản kinh doanh hết. Kết luận thanh tra còn nhấn mạnh “việc xác định giá vốn sai dẫn đến xác định giá bán kinh doanh cho dự án thấp hơn mức phải thực hiện, làm giảm doanh thu và kết quả kinh doanh của HUD. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng khó khăn của HUD hiện nay.

Ngoài ra, HUD còn có nhiều khuyết điểm, vi phạm một số nội dung về quản lý tài chính tài sản khác. Cụ thể, HUD bổ sung vốn điều lệ từ lợi nhuận kinh doanh dự án Văn Quán (Hà Đông) khi chưa quyết toán không đúng chỉ đạo của Thủ tướng; đầu tư xây dựng sai quy định, quy hoạch chi tiết được duyệt, xây dựng tăng căn hộ và tăng diện tích sàn chung cư để kinh doanh thu lợi... 

Việc quản lý các khoản đầu tư ra ngoài doanh nghiệp của HUD yếu kém, hiệu quả đầu tư thấp, làm thâm hụt vốn như việc đầu tư vào Cty CP xi măng Sông Thao 516.550 triệu đồng nhưng do dự án chậm tiến độ, chi phí phát sinh sớm nên đến cuối năm 2012, lỗ luỹ kế 305.000 triệu đồng (bằng 45% vốn đầu tư của chủ sở hữu); góp vốn vào Cty CP Thép Sông Hồng 46.217 triệu đồng từ tháng 5.2005 -1.2007 đã thoả thuận thoái vốn nhưng đến nay không thu hồi được và chưa xử lý; đầu tư ngoài ngành nghề kinh doanh vào Quỹ Đầu tư Việt Nam 72.000 triệu đồng (năm 2006), đến thời điểm kiểm tra (8.2013) chưa thu được hiệu quả…

Các khoản nợ phải trả lớn (hơn 6.684 tỷ đồng), khả năng thành toán nợ khó khăn do mất cân đối dòng tiền, tồn kho nhiều (4.352 tỷ đồng) thanh khoản chậm, hạch toán chưa đầy đủ các khoản nợ về tiền sử dụng đất, trích trước thiếu chi phí phải trả dự án Việt Hưng 1.099 tỷ đồng, nợ đọng công trình hạ tầng chưa xây dựng và quá hạn chưa bàn giao được cho địa phương khối lượng lớn (4.501 tỷ đồng). 

Xử lý sai phạm hàng loạt cá nhân, tập thể

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, việc quản lý sử dụng vốn, tài sản và hoạt động kinh doanh của HUD đang trong tình trạng hết sức khó khăn, nhiều việc có khả năng mất vốn”. TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng phối hợp với cơ quan chức năng rà soát, xử lý theo thẩm quyền và pháp luật để HUD khắc phục tồn tại gắn với tái cơ cấu theo đề án được phê duyệt hiệu quả, đồng thời, cần xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có khuyết điểm, sai phạm theo đúng pháp luật. 

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Xây dựng, UBND TP. Hà Nội kiểm điểm và chỉ đạo thực hiện xử lý trách nhiệm đối với những tập thể, cá nhân liên quan trong kết luận thanh tra, trong đó cần lưu ý trách nhiệm của Hội đồng thành viên, Ban TGĐ và các ban bộ phận chuyên môn theo các thời kỳ.

Cụ thể, giai đoạn từ 28/9/2011 về trước: Hội đồng thành viên HUD gồm 7 người (Chủ tịch là ông Nguyễn Hiệp); Ban giám đốc do ông Nguyễn Đăng Nam là Tổng giám đốc; giai đoạn từ 29/9/2011 đến 22/11/2012: Hội đồng thành viên gồm 6 người (Chủ tịch là ông Nguyễn Đăng Nam); Ban giám đốc do ông Nghiêm Văn Bang làm Tổng giám đốc.

Về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ yêu cầu HUD nộp ngân sách nhà nước 262.463 triệu đồng gồm nợ đọng tiền sử dụng đất; tính thiếu tiền sử dụng đất phải nộp; tiền chênh lệch giữa giá thành và giá bán tại một số dự án… Giao HUD và các Cty thành viên điều chỉnh, hạch toán đúng quy định đối với 20 nội dung với tổng số tiền 459.960 triệu đồng.

Phương Dung