Theo số liệu từ Bộ Công thương, nhập siêu tháng 10 ước đạt 400 triệu USD, bằng 2,9% kim ngạch nhập khẩu. Tính chung 10 tháng 2014, xuất siêu xấp xỉ 1,9 tỷ USD, trong đó, khối các doanh nghiệp trong nước nhập siêu gần 12 tỷ USD, khối các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài xuất siêu gần 13,8 tỷ USD.

Theo Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2015 đang được Bộ Công Thương trình Chính phủ và Quốc hội, năm 2015, dự kiến chỉ tiêu nhập siêu là 5% sau khi xuất siêu liên tiếp trong 3 năm trước đó (2012-2014).

Giải thích về kế hoạch trình Thủ tướng, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, Việt Nam xuất siêu trong 3 năm liên tiếp từ năm 2012 đến năm 2014, nhưng theo tính toán và dự báo của Bộ Công Thương thì đến năm 2015 sẽ nhập siêu (dự kiến 5% kim ngạch xuất khẩu), điều này hoàn toàn phù hợp với Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2015 (nhập siêu ở mức dưới 10% vào năm 2015). 

Theo Thứ trưởng, một số nguyên nhân tác động đến cán cân thương mại cụ thể như sau:

Thứ nhất, Thặng dư cán cân thương mại thời gian qua chủ yếu dựa vào đóng góp của khối doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (FDI), trong khi cán cân thương mại của khối doanh nghiệp trong nước vẫn nhập siêu (năm 2012 nhập siêu 11,6 tỷ USD, năm 2013 là 13,7 tỷ USD và năm 2014 ước 16,9 tỷ USD).

Qua theo dõi những năm gần đây, tăng trưởng xuất khẩu của khu vực FDI đang có xu hướng giảm dần (xuất khẩu của khu vực FDI năm 2012 tăng 31%; năm 2013 tăng 22%; năm 2014 ước tăng 12,9%); do năng lực sản xuất của khối doanh nghiệp này gần đạt đỉnh; công suất đã tới hạn, gần hết công suất thiết kế (mặt hàng điện thoại di động xuất khẩu năm 2012 tăng 120,6 % so với năm 2011, năm 2013 tăng 45,3% so với năm 2012 và 10 tháng năm 2014 ước tăng 6% so với cùng kỳ; mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện xuất khẩu năm 2012 tăng 77,3% so với năm 2011, năm 2013 tăng 30,6% so với năm 2012 và 10 tháng năm 2014 bằng với cùng kỳ năm trước).

Thứ hai, Năm 2015, được đánh giá là năm sẽ mở ra nhiều cơ hội thuận lợi cho sự phát triển xuất khẩu, nhập khẩu. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu, xuất khẩu chưa có khả năng tăng cao về lượng do nguồn hàng trong nước chưa đáp ứng cả về số lượng và chất lượng để thâm nhập vào các thị trường có yêu cầu cao về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm; nhóm hàng nông sản, thủy sản, công nghiệp chế biến đã đến ngưỡng về năng lực sản xuất nên tăng trưởng xuất khẩu đang có xu hướng giảm; đồng thời là chủ trương giảm xuất khẩu khoáng sản thô gồm dầu thô, quặng sắt....

Thứ ba, Kinh tế thế giới được dự báo tăng trưởng tốt hơn, các nhà đầu tư nước ngoài cũng chọn Việt Nam là điểm đến đầu tư để đón bắt những cơ hội từ các Hiệp định sắp được ký kết, dẫn đến tăng nhu cầu nhập khẩu máy móc thiết bị để phục vụ cho các dự án đầu tư mới.

Thứ tư, Trong thời gian vừa qua, trước những bất ổn về chính trị trong quan hệ với Trung Quốc, yêu cầu chúng ta phải đa dạng hóa thị trường nhập khẩu nguyên vật liệu, máy móc thiết bị; tăng nhập khẩu nguyên, nhiên vật liệu từ các thị trường khác ngoài thị trường Trung Quốc, như: EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản…những sản phẩm, hàng hóa này có chất lượng tốt hơn và giá cũng cao hơn; làm cho tổng kim ngạch nhập khẩu tăng.

Thứ năm, trước triển vọng phát triển thị trường xuất khẩu thông qua sự phục hồi của nền kinh tế thế giới và hiệu quả mang lại từ các FTA sắp ký kết là động lực để thúc đẩy phát triển sản xuất, làm tăng nhu cầu nhập khẩu máy móc thiết bị cho đầu tư mới và nguyên, vật liệu phục vụ cho sản xuất hàng hóa tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Thứ sáu, Năm 2015, một số nhà máy nhiệt điện sẽ hoàn thành và đi vào hoạt động, những nhà máy này sẽ sử dụng một phần than nhập khẩu; Bên cạnh đó, Nhà máy lọc dầu Dung Quất cũng dự kiến nhập khẩu thêm dầu thô để phục vụ cho sản xuất (dự kiến nhập khoảng 15% tổng nhu cầu).

"Với những phân tích, nhận định nêu trên, dự kiến năm 2015, xuất khẩu ước đạt khoảng 163 tỷ USD, tăng 10% so với năm 2014, nhập khẩu ước đạt khoảng 170 tỷ USD, nhập siêu ước khoảng 6- 8 tỷ USD (chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch xuất khẩu)", Thứ trưởng cho biết.

Phương Dung