Tái cơ cấu kinh tế: Chắp vá và “chữa cháy”

FICA - Đề án tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế, có xét đến các tác động liên ngành vẫn chưa được chấp nhận và chưa được xây dựng - đó chắc chắn không phải là ưu điểm.

Đánh giá về hoạt động tái cơ cấu kinh tế của Việt Nam, TS. Lê Đăng Doanh cho rằng, do các đề án tái cơ cấu mang tính chất "chữa cháy", tập trung giải quyết những vấn đề cấp bách, nổi cộm, các vấn đề cơ bản, giải quyết nguyên nhân sâu xa dẫn đến những mất cân đối và nổi cộm này của nền kinh tế như khuyết tật của thể chế (tổ chức, luật pháp, nhân sự) đến thay đổi chính sách, động lực đòn bảy để thay đổi động cơ, hành vi của doanh nghiệp, nhà đầu tư chưa được đề cập đến.

Theo nhìn nhận của ông Doanh, cho đến nay, các đề nghị về một đề án tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế, có xét đến các tác động liên ngành chưa được chấp nhận và chưa được xây dựng - và đó chắc chắn không phải là một ưu điểm.

Tái cơ cấu ngân hàng: Không có “tiền tươi thóc thật” khó thành công

Trong lĩnh vực ngân hàng, Đề án xử lý nợ xấu, tái cơ cấu hệ thống tài chính ngân hàng được triển khai trên nhiều mảng cắt khúc, riêng lẻ, thiếu tính đồng bộ và cho đến nay chưa giải quyết những cản trở chính.

Ông Doanh nhấn mạnh rằng, việc xử lý nợ xấu trên cơ sở chưa đánh giá đầy đủ quy mô nợ xấu, cơ cấu nợ xấu (nằm ở đâu, bất động sản, doanh nghiệp nhà nước, sở hữu chéo ở hệ thống ngân hàng, chất lượng tài sản thế chấp v.v...?) bằng mô hình VAMC với số vốn 500 tỷ đồng do Ngân hàng Nhà nước ứng ra đã không khai thông được vấn đề nợ xấu về thực chất.

“Không có tiền tươi thóc thật, chưa có quy chế bán lại nợ xấu, ‘cục máu đông’ nợ xấu vẫn cản trở quá trình lưu thông của tín dụng trong nền kinh tế” – vị chuyên gia bày tỏ lo ngại.

Những vấn đề phức tạp về sở hữu chéo, chất lượng tín dụng, nhà đầu tư góp vốn vào ngân hàng để huy động số vốn cao hơn nhiều lần từ ngân hàng đó vi phạm các quy định pháp luật về tổ chức tín dụng vẫn chưa có lời giải.

“Trong khi đó, thị trường bất động sản được Công ty Nomura đánh giá lên đến 21 tỷ USD (4,4 triệu tỷ VNĐ) , chôn một số vốn tín dụng khổng lồ (1 triệu tỷ đồng?) với rất nhiều yếu tố tiêu cực như lừa đảo, chiếm dụng vốn, tỷ lệ đút lót, lại quả rất cao , phải cần đến khoảng 7 năm để giải quyết, liên quan mật thiết đến nợ xấu và hoạt động ngân hàng nhưng đã không có đề án tái cơ cấu lĩnh vực này một cách toàn diện và có hệ thống mà chỉ có dự án cho vay với tổng số vốn là 30.000 tỷ đồng, được giải ngân rất chậm và chỉ có tác động rất hạn chế đến việc giải tỏa kho bất động sản đang tồn đọng trên thị trường” – trích tham luận của TS Lê Đăng Doanh tại kỷ yếu Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2014.

Ông chỉ ra rằng, các vấn đề khác của thị trường bất động sản được đề cập riêng lẻ trong những đề án khác như Luật đất đai, Luật kinh doanh bất động sản, Luật nhà ở trong khi công luận đã phát hiện những chống chéo, vướng mắc giữa các luật trên. Kết quả là bong bóng bất động sản tiếp tục tác động đến cục máu đông nợ xấu, sở hữu chéo trong lĩnh vực ngân hàng.

Bên cạnh đó, theo vị chuyên gia, với cách tiếp cận này, dư luân sẽ lo ngại hành vi đầu cơ trong bất động sản không bị xử lý, những nhà đầu cơ được an toàn và không thể loại trừ khả năng sẽ có những làn sóng đầu cơ mới xuất hiện trong tương lai, lại gây tác hại lớn cho kinh tế và xã hội.

Tái cơ cấu DNNN chưa có tiến bộ rõ rệt

Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước tập trung vào cổ phần hóa với tốc độ cao, trong khi các vấn đề khác rất quan trọng như đại diện chủ sở hữu, tách bạch rõ quản lý nhà nước với đại diện chủ sở hữu và bổ nhiệm nhân sự, thực hiện công khai minh bạch vẫn chưa được giải quyết và chưa có tiến bộ rõ rệt nào trong thực tế.

Theo TS Lê Đăng Doanh, việc thay đổi các chính sách đòn bẩy, cải cách thể chế để chuyển động lực phát triển kinh tế hiện nay chủ yếu dựa vào các mối "quan hệ", khai thác nguồn tiền vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước, trái phiếu chính phủ, khai thác chênh lệch giá của đất đai, tài nguyên mỏ, rừng, biển v.v...sang phát huy khoa học - công nghệ, nâng cao năng suất, hiệu quả và năng lực cạnh tranh cũng chưa được đề ra.

Thực tế của số ít ỏi các doanh nghiệp vươn lên nhờ vận dụng khoa học - công nghệ cho thấy các doanh nghiệp có tiềm năng lớn chưa được khai thác và để vận dụng thành công khoa học-công nghệ, doanh nghiệp rất cần vai trò hỗ trợ và bà đỡ của nhà nước. Việc đề ra các yêu cầu đổi mới và vận dụng tiến bộ khoa học - công nghệ trong tái cơ cấu kinh tế là hết sức cần thiết và hoàn toàn có tính khả thi.

Ông Doanh cũng đánh giá rằng, một số đề án tái cơ cấu chủ yếu bao gồm các biện pháp và mệnh lệnh hành chính, điều chỉnh vốn đầu tư v.v... chưa chú ý thích đáng đến vai trò thị trường, khả năng đáp ứng của thị trường vốn, nhà đầu tư, chưa nhấn mạnh đúng mức sự cần thiết phải thay đổi chính sách đòn bảy kinh tế và tín hiệu thị trường.

Chẳng hạn, việc duy trì một tỷ trọng vốn nhà nước quá cao trong các đề án cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, chỉ bán cổ phần khoảng 25%-30%, nếu trừ đi phần cổ phần ưu đãi bán cho công nhân, viên chức thì tỷ lệ bán ra thị trường chỉ còn 15%-20%, không cho phép các nhà đầu tư chiến lược có đủ tỷ lệ cổ phần để tham gia Hội đồng quản trị, tác động vào nhân sự, chiến lược và quản trị của doanh nghiệp cổ phần hóa thì sẽ không có nhà đầu tư chiến lược nào sẵn sàng bỏ tiền ra để bộ máy cũ sử dụng tiền của họ mà họ không có tiếng nói nào. Và điều này thể hiện rất rõ trong tiến độ cổ phần hóa chậm chạp, tỷ lệ vốn huy động được rất thấp và với tiến độ như hiện nay chắc chắn sẽ không thể thực hiện được tiến độ đã được đề ra.

Bích Diệp

Chuyên mục: Vĩ Mô

Địa chỉ email của bạn sẽ không được công bố. Các trường bắt buộc được đánh dấu *