Còn nhớ vào năm 2011, lãi suất quá cao mà hệ thống thanh khoản ngân hàng thì eo hẹp. Dường như lúc đó chúng ta tiêu nhiều hơn những gì mình có. Tuy nhiên, đến bây giờ thanh khoản hệ thống ngân hàng không còn căng thẳng và nhờ thế chúng ta giữ được lãi suất như hiện nay, tín dụng của ngân hàng thương mại (NHTM) hai năm nay tích cực. Đặc biệt, chúng ta đã giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, giảm lãi suất, ổn định thị trường tiền tệ, tỉ giá ổn định, tăng dự trữ ngoại hối của Nhà nước, từng bước tái cấu trúc hệ thống thanh khoản ngân hàng… Tuy nhiên, tất cả vấn đề này được nói nhiều rồi, điều vui mừng hơn cả trong năm 2013 là NHNN đã về đúng với vị trí, với vai trò chỉ đạo, dẫn dắt thị trường. Và NHTM đã đi vào trật tự, nề nếp hơn.

 

NHNN đã trở thành người dẫn dắt thị trường

 

Vào năm 2011, khi mới nhận chức thống đốc, sau khi kết thúc phiên họp của NHNN, đại diện một số ngân hàng dự họp nói rằng: “NHNN mời đi họp thì tất cả đi thôi, ra khỏi phòng thì việc ai người đó làm”. Tiếp thu sự chỉ đạo đầy đủ nhưng ra đến cửa thì việc ai người đấy làm. Lãi suất NHNN đưa ra một đằng, NHTM làm một nẻo. NHNN tăng hay giảm lãi suất cũng không ảnh hưởng gì đến “chúng em”. Nói chung với mặt bằng lãi suất của NHNN không có tác dụng gì với NHTM cả. “Chúng em” là người trực tiếp sống với thị trường nên vẫn phải tăng, giảm theo thị trường thôi. Còn “anh” làm cho thị trường xuống hay lên “anh” làm đi. Khi “anh” nói không điều chỉnh, hôm sau lại điều chỉnh bằng chết, “chúng em” chả biết đâu mà tin nên thôi mạnh ai nấy làm.

 

Theo Thống đốc ngân hàng Nguyễn Văn Bình, tín dụng của NHTM hai năm nay tích cực và đã đi vào trật tự, nề nếp hơn. Ảnh: HTD.

 

Chuyện là vậy. Nhưng đến nay chúng ta có thể nói với nhau khác hơn. Ví dụ như vấn đề về tỉ giá, đã có lúc thị trường xuất hiện những tin đồn thất thiệt, các NHTM cũng có xu hướng mua USD vào vì tiền đồng đang làm tỉ giá có chiều hướng tăng. Nhưng NHNN bảo không tăng, sau đó theo dõi thị trường ngay buổi chiều tỉ giá lập tức dừng lại không tăng nữa.

 

Trước đây, chúng tôi cũng nói NHTM phải trích lập dự phòng rủi ro, kiểm soát tín dụng, nâng cao chất lượng tín dụng… Tinh thần này cũng được quán triệt nhanh lắm, rằng sẽ trích lập dự phòng rủi ro đầy đủ… nhưng khi ra về có mấy ai trích lập. Đáng ra khoản đó phải trích lập thì cơ bản đưa hết vào lợi nhuận làm lợi nhuận quá hoành tráng như mấy năm về trước, làm xã hội bức xúc. Thời đó khi tôi đang làm ở NHNN cũng bức xúc. Mình là trung gian tài chính nếu có lợi nhuận cũng chỉ ở mức trung bình ở xã hội thôi, cuối cùng mình là cái anh ngất ngưởng. Lợi nhuận cao ngất ngưởng trong khi chất lượng tài sản yếu kém như thế nào.

 

Nhưng đến nay các NHTM cũng đã trích lập dự phòng rủi ro, xử lý nợ xấu, kiểm soát chất lượng tín dụng… đang được nhiều ngân hàng làm rất tốt dù lợi nhuận giảm sút. Thậm chí nhiều NHTM còn không chia cổ tức để tập trung vốn vào xử lý nợ xấu, trích lập dự phòng rủi ro. Đó là hai vấn đề được nhất trong thời gian qua. NHNN đứng vào đúng vị trí, vai trò của người dẫn dắt. NHTM nghiêm túc thực hiện, kỷ cương hơn. Điều đó thể hiện niềm tin của các NHTM vào các chính sách của NHNN được tăng lên. Đó là tiền đề để chúng ta triển khai trong thời gian tới.

 

Chiến đấu với “sóng thần” tài chính

 

Tuy nhiên, để kiềm chế được lạm phát, giảm lãi suất... nhìn lại hai năm rưỡi qua, đó là thời gian chúng ta đã phải đương đầu với nhiều áp lực, trải qua thời kỳ hết sức vất vả. NHNN cũng nhiều lần buộc phải quyết định đưa ra những giải pháp tình thế như quyết định 780, 7558… cho phép các NHTM miễn, giảm lãi vay, cơ cấu nợ… góp phần tháo gỡ khó khăn doanh nghiệp. Các NHTM cũng đã đồng cam cộng khổ và dường như phải nhận cả những hy sinh về phía mình.

 

Mọi quyết định đều được cân nhắc, tính toán rất thận trọng. Chẳng hạn như khi quyết định giảm lãi suất tiền gửi xuống 7%. Phải nói để đưa xuống mức này, đây là cuộc đấu tranh gay go và hết sức phức tạp trong năm 2013. Xuống hay không xuống đều phải chú ý tới lạm phát mà điều này rất mong manh. Ví dụ trong tháng 9, chỉ số CPI tăng 8% mà lãi suất tiền gửi là 7% thì người dân biết đâu sẽ tìm tới kênh đầu tư khác thế ngay. Cho nên mục tiêu đặt ra chúng ta đã cố gắng tối đa lạm phát dưới 7% là thành công lớn, không chỉ về chính sách vĩ mô mà đó là điều hành chính sách tiền tệ. Vì thế năm 2014, về cơ bản sẽ giữ ổn định lãi suất như năm 2013, nếu có tín hiệu tích cực từ thị trường ở giá cả thấp hơn chúng tôi sẽ điều chỉnh phù hợp.

 

Chỉ nói riêng về thị trường vàng, gần hai năm “chiến đấu” với thị trường vàng, tôi hiểu động đến vàng là động đến nhiều vấn đề nhạy cảm. Tuy nhiên, đến nay chúng ta có thể nhìn nhau thoải mái hơn. Bởi giả sử đống vàng kia (vẫn tiếp tục cho vay và huy động vàng - PV) không tẩy ra khỏi hệ thống NHTM thì đến giờ chúng ta không vui được thế này đâu. Còn đến nay thì vàng lên, vàng xuống thế nào cũng không sao cả. Mọi rủi ro của vàng không làm ảnh hưởng đến an toàn của hệ thống nữa. Ngoài ra, việc tách bạch được giữa thị trường vàng miếng và vàng trang sức vốn trước đây lẫn lộn cũng là một điều không dễ dàng. Nhiều doanh nghiệp bảo vay vốn kinh doanh vàng nữ trang nhưng lại dùng để kinh doanh vàng miếng. Như vậy là lợi dụng lấy dòng vốn NHTM kinh doanh vàng miếng núp dưới vàng trang sức. Vì có thời gian xuất khẩu vàng bốn số 9 nhưng lại dưới dạng vàng trang sức. Chẳng hạn như anh xuất khẩu hòn non bộ vàng nhưng lại được coi là vàng trang sức. Đó là những biến tướng xảy ra trong thời gian qua buộc phải chấm dứt.

 

Thị trường đã tự điều chỉnh

 

Trong năm 2013, về cơ bản chúng ta đã phối hợp chặt chẽ công cụ lãi suất và công cụ tỉ giá. Bằng công cụ tài chính NHNN có lúc đã bơm tiền ra, lúc hút tiền vào. Thậm chí trong một ngày, có lúc NHNN vừa bơm ra vừa hút vào để điều tiết. Từ đó dẫn đến thị trường ổn định trong thời gian qua. Như về vấn đề tỉ giá, năm 2013 NHNN đã điều chỉnh 1% tỉ giá, còn 1% nữa chúng ta cho phép thị trường tự điều chỉnh. Tuy nhiên, lúc thị trường điều chỉnh cao nhất cũng chỉ 0,5%-0,7% mà thôi. Cho đến giờ tỉ giá vẫn thấp hơn 21.100 đồng và ở mức này NHNN đã mua vào. Điều đó có nghĩa chính thị trường đang tự điều chỉnh, còn NHNN chỉ mới điều chỉnh một lần là 1%.

 

Trong năm 2014,NHNN tiếp tục áp dụng hạn mức tín dụng cho NHTM, góp phần đảm bảo tăng trưởng tín dụng lành mạnh. Bởi cơ thể nhiều NHTM chưa phải đã khỏe mạnh cho lắm nên việc kiểm soát này góp phần ổn định tài chính của các NHTM. Và với tư cách là người làm chuyên môn như nhiều người làm ngân hàng, tôi không khuyến khích cho vay dưới trần. Năm 2014 vẫn là năm khó khăn nên phải kiên quyết trích lập dự phòng rủi ro, cho vay đảm bảo chất lượng tín dụng. Gạo chưa nấu vẫn còn đó, trích lập dự phòng rủi ro thì tiền của mình còn đó nhưng chúng ta còn có NHTM lành mạnh hơn.

 

Theo Nguyễn Văn Bình,Thống đốc Ngân hàng Nhà nước

Yên Trang (ghi)/PLTPHCM