Máy móc cũ tràn về Việt Nam trong thời gian qua. (Ảnh minh hoạ).

Phần mềm từ Nhật nhưng 6 năm không cập nhật chính sách

Phát biểu tại hội nghị triển khai công tác ngành kiểm toán, ông Phạm Thanh Sơn, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành 7 cho biết, đoàn kiểm toán đã phát hiện ra thủ đoạn của một số doanh nghiệp lợi dụng cơ chế cho phép mở nhiều tờ khai hải quan để được phân luồng xanh.

Cụ thể, cơ quan kiểm toán phát hiện hơn 211.000 tờ khai với tổng giá trị hàng hóa lên tới 15.886 tỷ đồng có tên hàng khai báo tương tự nhưng được phân loại vào các mã hàng hóa với thuế suất khác nhau.

Đáng chú ý, hệ thống thông quan điện tử của Tổng cục Hải quan dựa trên phần mềm do Nhật Bản tài trợ nhưng không được cập nhật thay đổi theo các chính sách thuế xuất nhập khẩu của Việt Nam từ tháng 7/2012.

Theo ông Sơn, hệ thống thông quan điện tử cũng không có chốt kiểm soát tự động để phân luồng vàng, luồng đỏ cho các mặt hàng máy móc cũ đã qua sử dụng theo quy định. Hệ thống thông quan tự động và Cơ chế một cửa quốc gia đã tự động phân luồng xanh cho 7.900 tờ khai đối với mặt hàng máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng, trái với quy định hiện tại.

"Đây là lỗi mà hệ thống thông quan tự động và Cơ chế một cửa quốc gia chưa chặn được, là một trong các nguyên nhân góp phần dẫn đến tình trạng để máy móc cũ tràn về Việt Nam thời gian quan," ông Sơn nói.

Đại diện Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra rằng, có hơn 54.000 bút toán do cán bộ nhập quyết định phải thu sau ngày nhận tiền. Điều này dẫn tới hệ thống công nghệ thông tin không phát hiện để tự động tính tiền chậm nộp và gây thất thu ngân sách trên 70 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, trong suốt 2 năm, hệ thống công nghệ thông tin của Tổng cục Hải quan không cảnh báo, tiến hành cưỡng chế tự động với các tờ khai của doanh nghiệp có nợ vượt quá 90 ngày. Quy trình phân loại nợ của Tổng cục Hải quan được thực hiện thủ công, lưu hồ sơ bên ngoài, không có phần mềm theo dõi quy trình phân loại, đôn đốc nợ.

Chính vì không có báo cáo phân tích tình hình nợ theo từng doanh nghiệp, tờ khai nhằm rà soát các khoản nộp thừa, thiếu hoặc theo tiêu chí quản lý nên có tình trạng cho phép doanh nghiệp nợ thuế cần cưỡng chế vẫn được thông quan.

Số liệu thu từ đất đai, cổ tức còn thiếu

Đối với cơ quan thuế, ông Sơn cho biết, đoàn kiểm toán đã phát hiện lỗi Tổng cục Thuế không tiến hành phạt hành chính theo quy định các hành vi nộp tờ khai chậm trễ. Việc phản ánh thuế thu nhập doanh nghiệp, các khoản nộp về cổ tức, lợi nhuận doanh nghiệp chưa đầy, chưa phù hợp.

Đoàn kiểm toán đã chỉ ra việc Tổng cục Thuế chưa thiết lập quản lý đầy đủ trên hệ thống công nghệ thông tin các số liệu thu từ đất đai, lãi và cổ tức chưa chia của phần góp vốn Nhà nước, chưa thiết lập quản lý đầy đủ các số liệu về hoàn thuế, miễn giảm thuế.

Trên cơ sở đó, cơ quan kiểm toán đã kiến nghị rà soát thông tin số liệu để thực hiện thu hồi nộp vào ngân sách Nhà nước trên 380 tỷ đồng.

Theo ông Mai Vinh, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành 2, tình hình gian lận, thương mại, trốn thuế vẫn phức tạp trong đó đặc biệt là việc kê khai, khấu trừ hoàn thuế giá trị gia tăng.

Theo ông Vinh, trong năm 2018, Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành 2 đã thực hiện kiểm toán về hoàn thuế giá trị gia tăng và phát hiện nhiều sai sót như: hoàn thuế không đúng đối tượng, hoàn không hợp lệ, hoàn cho chi phí vượt định mức, không phục vụ dự án đầu tư,...

Trong khi đó, một số văn bản của ngành thuế chưa cụ thể gây khó cho cả các cục thuế và người nộp thuế trong công tác hoàn thuế giá trị gia tăng. Câu trả lời của Bộ Tài chính, ngành thuế cũng chưa thống nhất, nhiều cơ chế chính sách còn tồn tại bất cập.