Trong bản tin hàng ngày gửi cho nhà đầu tư của công ty chứng khoán TPHCM (HSC) cho biết, dựa trên báo cáo hàng tháng của các ngân hàng cho Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ nợ xấu cuối tháng 6 là 4,84%. Con số này thậm chí còn có nhiều khả năng sẽ tiếp tục tăng lên trong thời gian tới.

Theo HSC, quy định về phân loại nợ khó hơn sau khi áp dụng thông tư 02 và 09 kèm theo tăng trưởng tín dụng chậm và tiến độ mua nợ xấu của VAMC chậm trong nửa đầu năm là các lý do khiến tỷ lệ nợ xấu tăng mạnh những tháng vừa qua. 

Tỷ lệ nợ xấu tăng vọt lên 4,68%

Việc này có thể kéo dài cho đến hết quý 3 vì các yếu tố này tiếp tục làm gia tăng tỷ lệ nợ xấu. Tuy nhiên khi đến quý 4 tăng trưởng tín dụng và số lượng nợ xấu được mua có thể nhảy vọt. Dù vậy, HSC cũng không loại trừ khả năng việc này có thể bị bù trừ một phần hoặc toàn phần để chuẩn bị cho các quy định chặt hơn vào năm tới khi mà bản hoàn thiện của Thông tư 02 đi vào hiệu lực từ quý 2 năm 2015.

Bản tin này cũng cho hay, trong các báo cáo hàng tháng mà các NHTM gửi NHNN; tỷ lệ nợ xấu tăng lên 4,84% vào cuối tháng 6; tăng từ 4,07% vào tháng trước. Tỷ lệ nợ xấu tăng cao hơn là do 3 yếu tố: (1) thông tư 09 & 02 đi vào hiệu lực (2) tăng trưởng tín dụng thấp và (3) tiến độ mua nợ xấu của VAMC nửa đầu năm khá chậm.

HSC đánh giá, số liệu mới đây thể hiện tỷ lệ nợ xấu cao trong series nợ xấu 2 năm qua sau khi tỷ lệ nợ xấu quay đầu tăng mạnh từ quý 2/2014. Sau nửa năm tỷ lệ nợ xấu giảm khá là trùng hợp với giai đoạn VAMC tích cực mua nợ xấu và sự tăng vọt của tăng trưởng tín dụng vào cuối năm 2013.

Trong 3 yếu tố, yếu tố đầu tiên về việc thông tư 02 và 09 có hiệu lực là xu hướng thay đổi vì các quy định về xử lý nợ xấu đang từng bước được hoàn thiện. Trong khi hai lý do sau mang yếu tố mùa vụ. Với những lập luận này HSC dự đoán tỷ lệ nợ xấu được báo cáo sẽ cao hơn vào quý 3 trước khi quay lại ổn định sau khi tăng trưởng tín dụng và quá trình mua nợ xấu của VAMC được đẩy mạnh vào những tháng cuối năm. 

Tốc độ mua nợ xấu giảm đáng ngạc nhiên

Theo HSC, trong 6 tháng đầu năm, VAMC chỉ mua 12,8 nghìn tỷ đồng nợ xấu (trong quý 4/2013 là 39 nghìn tỷ đồng). Trong quý 4/2013, VAMC phải cố gắng mua nhiều nợ xấu từ các ngân hàng nhất có thể trước cuối năm để hoàn thành mục tiêu mua nợ xấu của cả năm 2013.

Và có lẽ không có gì ngạc nhiên khi mà sau đó tốc độ mua nợ xấu của VAMC sẽ phải giảm xuống. Nhưng điều đáng ngạc nhiên là mức độ giảm xuống mạnh. Trên thực tế không có thêm nhiều thương vụ mua nợ xấu mới của VAMC và chỉ có một số ít ngân hàng bán được nợ xấu cho VAMC như Vietinbank; Vietcombank và BIDV.

Sau khi trao đổi với VAMC, HSC cho biết, nguyên nhân là do hiện các ngân hàng đang phải chuẩn bị hồ sơ pháp lý để bán tiếp nợ xấu và sự phê duyệt phát hành trái phiếu đảm bảo của NHNN diễn ra chậm. 

Ngoài ra còn có những vấn đề khác như: Điều kiện mua nợ xấu của VAMC  được coi là không mấy hấp dẫn đối với các TCTD do việc phải trích lập dự phòng cho 20% giá trị trái phiếu đảm bảo là một điều kiện khó đối với các ngân hàng quy mô nhỏ và trung bình. Một số ngân hàng đã yêu cầu giảm tỷ lệ trích lập dự phòng xuống còn 5%.

Trong khi đó, các TCTD lại chỉ được dùng tối đa 70% giá trị khoản nợ xấu bán cho VAMC khi dùng trái phiếu đảm bảo vay vốn tái cấp vốn. Nhiều ngân hàng cho rằng tỷ lệ 70% là thấp đặc biệt là khi tỷ lệ này còn được quyết định tùy từng trường hợp; và điều này cho thấy vì lý do cẩn trọng thì tỷ lệ này đối với các ngân hàng nhỏ có lẽ còn thấp hơn nhiều mức 70%. 

Theo HSC, VAMC và các ngân hàng đang thảo luận để nâng tỷ lệ giá trị nợ xấu bán cho VAMC được dùng để vay tái cấp vốn và giảm tỷ lệ trích lập dự phòng cho trái phiếu đảm bảo. Tuy nhiên, HSC cho rằng NHNN sẽ không dễ có nhiều thay đổi ở những vấn đề này vì còn phải dựa trên các quy định hiện hành. Tuy nhiên, như thường lệ NHNN có lẽ sẽ cố gắng tìm ra giải pháp.

Lý do cuối cùng khiến nợ xấu bán cho VAMC giảm, theo HSC là trong quý 1, các TCTD vẫn còn đang lên kế hoạch cho cả năm và sẽ dùng kết quả kinh doanh quý 2 để đánh giá mức độ thực hiện kế hoạch. Do vậy, các ngân hàng đã hoãn kế hoạch bán nợ xấu cho VAMC cho đến sau khi kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm được công bố. 

Thêm nữa là có vẻ hợp lý nếu cho rằng nợ xấu có chất lượng tương đối cao đã bán hết cho VAMC và giờ chỉ còn lại nợ xấu với chất lượng thấp hơn. Điều này có nghĩa là quá trình tìm nợ xấu phù hợp để mua của VAMC sẽ mất nhiều thời gian hơn.

Ngoài ra hiện VAMC không có áp lực phải ngay lập tức mua nhiều nợ xấu nên công ty này mới chỉ mua một lượng nợ xấu nhỏ. Trên thực tế ở mức độ nào đó VAMC hiện đang tập trung chuẩn bị để tái cơ cấu hoặc bán nợ xấu đã mua. 

HSC cho rằng đến cuối năm mục tiêu của VAMC là mua tổng cộng 70-100 nghìn tỷ đồng nợ xấu. Theo đó VAMC có thể sẽ phải mua 18,2-48,2 nghìn tỷ đồng trong 6 tháng cuối năm (tương đương 0,5-1,33% tổng dư nợ trong hệ thống ngân hàng).

Như vậy nếu VAMC chỉ hoàn thành được 2/3 mục tiêu đề ra thì điều này cũng đã có ảnh hưởng nhất định làm giảm tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng trong quý 4. 

Phương Dung