Cơ quan thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước vừa công bố lấy ý kiến dự thảo Thông tư quy định hoạt động tín dụng tiêu dùng.

Trên cơ sở nghiên cứu thông lệ quốc tế và thực trạng tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam, Vụ xây dựng dự thảo Thông tư Quy định những hoạt động tín dụng tiêu dùng mà công ty tài chính được thực hiện trong số các hoạt động tín dụng tiêu dùng hiện nay ở Việt Nam để tách biệt và hạn chế rủi ro đối với ngân hàng thương mại khi cho vay tiêu dùng đối với đối tượng khách hàng phi chuẩn.

Theo đó, công ty tài chính được thực hiện hoạt động tín dụng tiêu dùng dưới các hình thức: (i) cho vay trả góp; (ii) cho vay thấu chi qua thẻ tín dụng; (iii) phát hành thẻ mua hàng. Như vậy, các công ty tài chính sẽ không được phép cho vay bất động sản (cho vay mua, xây dựng nhà ở).
 

Ngân hàng thương mại có nhu cầu cấp tín dụng tiêu dùng cho những đối tượng khách hàng phi chuẩn theo các hình thức trên phải thành lập công ty tài chính. 

Về đối tượng khách hàng: ngân hàng sẽ hướng tới khách hàng có thu nhập thường niên từ khá trở lên, có điểm tín dụng cao, có lịch sử tín dụng tốt. Trong khi công ty tài chính tập trung vào khách hàng đại chúng (phi chuẩn) có thu nhập trung bình, thấp, chưa có lịch sử tín dụng hoặc điểm tín dụng thấp, khó tiếp cận dịch vụ ngân hàng,...

Cơ quan soạn thảo lý giải nguyên nhân đưa ra quy định trên là do, theo thông lệ và thực tế tại Việt Nam (tại phần I nêu trên), đối tượng cấp tín dụng, lãi suất, sản phẩm cho vay tiêu dùng và kênh phân phối cho vay tiêu dùng... của công ty tài chính khác biệt so với hoạt động này của ngân hàng. Cho vay tiêu dùng của công ty tài chính thường gắn với rủi ro cao (do khách hàng của công ty tài chính là khách hàng phi chuẩn, chủ yếu cho vay tiêu dùng qua điểm giới thiệu dịch vụ, quy trình, thủ tục cho vay đơn giản, thời gian giải ngân nhanh).
 

Trong khi đó, năng lực tài chính, nguồn vốn hoạt động của công ty tài chính còn nhiều hạn chế (vốn điều lệ thấp, nguồn vốn hoạt động chủ yếu là đi vay tổ chức tín dụng khác hoặc vay ngân hàng mẹ,…); Quản trị rủi ro, năng lực điều hành rất bất cập; hệ thống thông tin, công nghệ thông tin phục vụ quản trị rủi ro nhiều hạn chế.
 

Các công ty tài chính đang trong quá trình chấn chỉnh, củng cố, tái cơ cấu theo Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011-2015. Cho vay bất động sản (cho vay mua, xây dựng nhà ở) có tính đặc thù và mức độ rủi ro cao, yêu cầu phải có nguồn lực tài chính, năng lực quản trị rủi ro chuyên nghiệp. 
 

Thực tế tại Việt Nam cho thấy, hiện nay, hoạt động tín dụng tiêu dùng của ngân hàng thương mại và công ty tài chính đan xen lẫn nhau. Ngân hàng thương mại và công ty tài chính đều cung cấp một số sản phẩm tín dụng tiêu dùng như cho vay trả góp để mua phương tiện đi lại, trang thiết bị gia đình, cho vay tiền mặt phục vụ đời sống,... đối với đối tượng khách hàng phi chuẩn, cách thức tiếp cận qua điểm giới thiệu dịch vụ tương tự mô hình công ty tài chính tín dụng tiêu dùng, tiềm ẩn rủi ro lớn do ngân hàng nhận tiền gửi của dân, hoạt động đa năng, trong khi đó ngân hàng thương mại chưa có hệ thống quản trị rủi ro chuyên nghiệp phù hợp với phân khúc khách hàng đại chúng của công ty tài chính tín dụng tiêu dùng.

Để đảm bảo tính chuyên nghiệp, hạn chế rủi ro trong việc cung cấp tín dụng tiêu dùng đối với phân khúc khách hàng phi chuẩn, trong thời gian qua một số ngân hàng thương mại đã và đang xúc tiến việc thành lập công ty tài chính hoạt động chuyên ngành trong lĩnh vực tiêu dùng (NHTM CP Phát triển Nhà thành phố Hồ Chí Minh đã mua lại công ty tài chính Việt –SG, NHTM CP Việt Nam Thịnh Vượng mua lại công ty tài chính Than Khoáng sản và chuyển đổi hoạt động của các công ty tài chính này tập trung vào lĩnh vực tín dụng tiêu dùng).

Bên cạnh đó, một số tổ chức, tập đoàn nước ngoài có kinh nghiệm trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng cũng đang xúc tiến việc thành lập công ty tài chính tín dụng tiêu dùng.

Việc cho phép tổ chức tài chính nước ngoài, ngân hàng thương mại trong nước mua lại công ty tài chính để chuyển đổi thành công ty tài chính tín dụng tiêu dùng là giải pháp khả thi để tái cơ cấu công ty tài chính, một mặt, đáp ứng được nhu cầu thành lập công ty tài chính tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tài chính nước ngoài, ngân hàng thương mại, mặt khác, thúc đẩy nhanh tiến độ tái cơ cấu tổ chức tín dụng phi ngân hàng.

Với xu hướng chuyển đổi hoạt động sang cấp tín dụng tiêu dùng, thực tế hiện nay và trong tương lai sẽ có nhiều ngân hàng thương mại có nhu cầu thành lập công ty con trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng.

Phương Dung