Cầu Hanjiang của tuyến đường sắt Menghua, dự án vận chuyển than bằng đường sắt từ Nội Mông Cổ đến Giang Tây. Ảnh: Imaginechina

Tập đoàn xây dựng Đường sắt Trung Quốc đã huy động hàng ngàn công nhân trong suốt 4 năm qua để xây dựng một phần tuyến đường vận chuyển than từ Nội Mông đến tỉnh Giang Tây. Dự án có tổng chi phí khoảng 200 tỷ Nhân dân tệ (tương đương 28 tỷ USD), được ví như là một hình mẫu về sự an toàn trong sản xuất – không thương vong.

Tuy nhiên, vẫn có những tai nạn xảy ra và được các nhà quản lý dự án Đường sắt Trung Quốc che đậy một cách kín đáo.

Tuy nhiên, những góc khuất này đã được thông tin cho các phóng viên địa phương và cuối cùng một đơn vị đường sắt của nhà nước Trung Quốc đã thừa nhận rằng có 3 công nhân đã chết vào năm 2017 do bị rơi xuống sông Cám trong khi làm việc. Chính phủ Trung Quốc đã đưa chi nhánh này vào danh sách đen trong suốt một năm và phải chịu rất nhiều đợt thanh tra giám sát. Thậm chí, việc đấu thầu các dự án công cộng cũng như phát hành trái phiếu, cổ phiếu trên thị trường của công ty này cũng đều bị giới hạn.

Vết đen đó đã được đưa vào hồ sơ công ty trong hệ thống tín nhiệm xã hội doanh nghiệp, đây là một kho lưu trữ công khai các thông tin về những hành vi tốt, xấu của tất cả các công ty tại Trung Quốc.

Andrew Polk, người đồng sáng lập ra Trivium China – công ty có mối liên hệ với các công ty về tín nhiệm xã hội, có trụ sở đặt tại Bắc Kinh nói rằng: “Đây là một hệ thống xếp hạng tín nhiệm điển hình và nó sẽ được sử dụng rộng rãi ở Trung Quốc để giám sát các công ty trong nước cũng như ngoài nước. Các công ty sẽ phải phân bổ các nguồn lực để theo dõi mọi thứ và đảm bảo rằng hồ sơ của doanh nghiệp mình luôn sạch sẽ”.

Hệ thống của công ty xếp hạng tín nhiệm sẽ phát triển song song với nhóm dữ liệu về thông tin của hơn 1 tỷ công dân Trung Quốc. Điều này đang dấy lên những lo ngại về sự tăng cường kiểm soát của nhà nước. Hệ thống này tổng hợp các hồ sơ từ những cơ quan khác nhau và kết quả sẽ cho biết một doanh nghiệp đã tuân thủ những quy tắc hay chưa.

Những công ty có hồ sơ tín nhiệm tốt sẽ được hưởng mức thuế thấp hơn, các điều khoản cho vay thuận lợi hơn và có nhiều cơ hội hơn để đấu thầu các dự án công cộng. Các hành động được Nhà nước Trung Quốc khen ngợi bao gồm thực hiện nghĩa vụ thuế đúng hạn, đáp ứng các tiêu chuẩn về khí thải, thường xuyên thực hiện các công việc từ thiện, hoạt động vì cộng đồng và có hồ sơ an toàn tốt.

Thông qua hệ thống xếp hạng tín nhiệm, các quan chức chính phủ, ngân hàng và người tiêu dùng ở một khu vực có thể kiểm tra hồ sơ của các công ty ở một khu vực khác và tìm hiểu xem họ có phải là công ty đáng tin cậy hay thậm chí là đủ điều kiện kinh doanh hay không.

“Những công ty có tín nhiệm xã hội tốt sẽ ít phải trải qua các cuộc thanh tra giám sát và giảm đi gánh nặng cho Chính phủ”, Lian Weiliang – Phó chủ tịch của NDRC đã nói trong cuộc họp giao ban vào tháng 7, các công ty gây nguy hiểm cho cuộc sống cũng như tài sản của người dân sẽ phải đối mặt với các hình phạt rất hà khắc, bao gồm cả việc bị trục xuất ra khỏi thị trường.

Đối với các công ty nước ngoài đang hoạt động tại Trung Quốc, vấn đề này luôn khiến họ đặt ra câu hỏi rằng liệu hệ thống này có đe dọa họ hay không?.

Mặc dù Bắc Kinh khẳng định hệ thống này là nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh “công bằng, minh bạch và có thể dự đoán được”, nhiều người bày tỏ lo ngại về cách chính phủ Trung Quốc có thể sử dụng dữ liệu, đặc biệt là trong bối cảnh thương chiến Mỹ - Trung leo thang.

Jacob Parker, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp tại Trung Quốc của Hội đồng doanh nghiệp Mỹ-Trung, bao gồm Apple Inc., Exxon Mobil Corp và Goldman Sachs Group Inc nói rằng: “Trong một số trường hợp, nếu thiếu một số thông tin về cách thực hiện danh sách đen, điều này sẽ dẫn đến những thông tin thiếu chất lượng cho nhiều doanh nghiệp.”

Volkswagen AG, Ford Motor Co. và tập đoàn Siemens AG của Đức đều cho biết họ đang đánh giá những tác động của hệ thống mới này lên hoạt động kinh doanh của họ.

Rủi ro lớn nhất đối với các công ty đa quốc gia trong hệ thống tín nhiệm này là có khả năng sẽ mất đi quyền được tiếp cận thị trường lớn nhất thế giới.

Một số tập đoàn nước ngoài đang bố trí các nguồn lực để kiểm soát những thông tin trong hồ sơ tín nhiệm của mình. Trivium Trung Quốc đã ước tính rằng các công ty sẽ mất khoảng 2.500 USD một giờ (hơn 57 triệu đồng) để giải thích các thông tin tín nhiệm cho khách hàng và lên tới 50.000 USD cho một cuộc kiểm toán.

Lester Ross, một đối tác có trụ sở tại Bắc Kinh tại công ty luật WilmerHale cho biết: “Tại thời điểm này, hệ thống vẫn đang mở rộng và không rõ chính xác nó sẽ phát triển được bao xa. Tuy nhiên, chúng tôi đã nhìn thấy rất nhiều khía cạnh khác về hệ thống giám sát của chính phủ Trung Quốc, nó đã trở nên hoàn thiện hơn, chi tiết hơn và toàn diện hơn. Hệ thống tín nhiệm xã hội doanh nghiệp thực sự có tiềm lực mạnh mẽ trong tương lai.”

Thùy Dung

Theo Bloomberg