Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM)

Thời gian qua, nhiều đợt cải cách được cho rằng tốt, nhưng cuối cùng cũng chỉ là luẩn quẩn. Bởi, Luật Doanh nghiệp 2005 khẳng định tất cả luật, pháp lệnh, nghị định mới có quyền ban hành các điều kiện kinh doanh (ĐKKD). Tuy nhiên, sau đó ĐKKD xuất hiện nhiều tại các Thông tư.

Cụ thể, Luật Doanh nghiệp năm 2005 yêu cầu các Bộ hàng năm phải rà soát ĐKKD thuộc thẩm quyền quản lý. Tuy nhiên, chẳng cơ quan nào làm.

Vì vậy, hàng loạt Nghị định ban hành từ năm 2005 đến năm 2008 đã xuất hiện ồ ạt ĐKKD. Số lượng ĐKKD được cắt giảm từ những năm 2000-2003 nhanh chóng được "sống lại" sau đó, thêm nữa nhiều điều kiện mới được bổ sung thêm.

Đáng chú ý, Luật Doanh nghiệp năm 2005 yêu cầu hạn cuối là ngày 30/6/2010 các doanh nghiệp Nhà nước phải chuyển thành công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn. Tuy nhiên cả từ giai đoạn năm 2005 đến năm 4/2010, các doanh nghiệp không làm gì. Chỉ đến hai tháng cuối cùng thì mới quyết định ồ ạt chuyển.

Nếu DN Nhà nước được chuyển thành công ty từ năm 2005 sẽ không xảy ra những gánh nợ như Vinashin, Vinalines. Luật Doanh nghiệp 2005 đưa ra 5 nguyên tắc quản trị doanh nghiệp Nhà nước nhưng cuối cùng không ai thực hiện.

Thậm chí, Luật DN 2014 có nhắc lại một lần nữa về ĐKKD, cho 2 năm thực hiện chuyển đổi, ban hành các quy định về ĐKKD. Tuy nhiên trong 2 năm đó rất ít người làm, 2 tháng cuối cùng dồn dập sửa đổi.

Dẫn tới, cơ quan Nhà nước không đủ thời gian, nguồn lực thẩm định cái gì cần thiết, cái gì phù hợp. Cuối cùng ban hành điều kiện kinh doanh ào ạt, chất lượng không đạt.

Thực tế, Nghị quyết số 01/NQ-CP ban hành ngày 1/1/2018, Thủ tướng yêu cầu tất cả các Bộ, ngành rà soát các ĐKKD, yêu cầu phải cắt giảm 50% điều kiện kinh doanh hiện có trước ngày 31/10/2018. Tuy nhiên, đến thời gian biểu, báo cáo của Bộ KH&ĐT khẳng định mục tiêu không đạt được.

Gần đây, Nghị quyết số 19/2018/NQ-CP mục tiêu đã chuyển sang bãi bỏ, đơn giản hóa 50% điều kiện kinh doanh.

Kể những câu chuyện này là tôi muốn nói rằng cải cách thủ tục hành chính nói chung, cắt giảm ĐKKD nói riêng phải liên tục nhất quán, có áp lực từ bên ngoài thì mới làm được.

Hiện nay còn có một thực trạng các Bộ, ngành đang lợi dụng việc "đơn giản hóa" để chỉ bỏ câu, chữ rồi ghi vào thành tích cởi bỏ điều kiện kinh doanh. Vì Chủ tịch tỉnh, Bộ trưởng có vai trò quyết định trong việc cắt giảm điều kiện kinh doanh, nên nó đòi hỏi cần phải thay đổi tư duy và cách thức thực hiện của công chức thực thi.

Đơn cử như Hà Nội và TP.HCM cùng là hai đầu tàu kinh tế cả nước nhưng vì sao Sở KH&ĐT TP.HCM được khen nhiều hơn Sở KH&ĐT Hà Nội. Đây là điều mà lãnh đạo phải lưu tâm.

Có một ví dụ thực tế mà tôi đã thấy đó là, có DN chỉ sai một dấu phẩy cũng phải đến “gặp” trực tiếp cán bộ thì công chuyện mới xong.

Cơ quan hành chính không nhìn thấy chậm trễ là mất mát tiền bạc, cơ hội kinh doanh của DN mà chỉ nhìn thấy quyền lợi cho mình.