Quách Mạnh Hào

Chuyên gia tài chính chứng khoán

Chúng ta đang chứng kiến một thị trường suy giảm lớn lần thứ ba trong vòng 20 năm trở lại đây. Hai lần trước là năm 2000 và 2008. Lý do để thị trường suy giảm rất khác nhau: Năm 2000 là bong bóng công nghệ, năm 2008 là khủng hoảng tài chính và lần này là khủng hoảng virus.

Tuy nhiên, điểm chung của hai lần khủng hoảng trước nằm ở yếu tố tiền tệ. Chính sách tiền rẻ đã tạo ra bong bóng công nghệ năm 2000 và bong bóng thị trường nhà ở gắn liền với các khoản vay không đạt chuẩn năm 2008. Cuộc khủng hoảng lần này không như vậy - nó bắt nguồn từ sự lo sợ suy thoái kinh tế do chuỗi cung ứng toàn cầu bị phá vỡ bởi sự lây lan của dịch bệnh.

Nỗi sợ hãi suy thoái kinh tế toàn cầu của các nhà đầu tư là hoàn toàn có thể hiểu được do sự gắn bó chặt chẽ giữa các quốc gia và các doanh nghiệp trong quá trình toàn cầu hóa và chuyên môn hóa. Chuỗi cung ứng bị phá vỡ dẫn tới các mô hình kinh doanh của doanh nghiệp và mô hình kinh tế của quốc gia không còn vận hành trơn tru.

Nói một cách hình tượng, nền kinh tế hay doanh nghiệp giống như một chiếc xe đang chạy tốt bỗng nhiên dừng lại. Khủng hoảng năm 2000 và năm 2008 là do sặc xăng nên chỉ cần điều chỉnh và bơm xăng là xe chạy. Năm 2020, xe không thiếu xăng, mà là xe bị hỏng. Bơm xăng không làm xe chạy và thậm chí bơm nhiều dễ gây cháy xe. Xăng là tiền.

Trong hai lần khủng hoảng trước, nguyên nhân tiền tệ đã được giải quyết bằng các chính sách liên quan tới tiền tệ và thị trường sau đó khởi sắc. Chẳng hạn, chúng ta đã có một thập kỷ đầu tư với lợi tức tốt cho đến khi virus xuất hiện. Để ứng phó với khủng hoảng lần này, các quốc gia đã công bố các gói cứu trợ lên tới vài trăm hoặc vài nghìn tỷ đô la. Tuy nhiên, bản chất của các chính sách hỗ trợ liên quan tới tiền tệ này đã không còn giống nhau.

Do vậy, nếu dịch virus kéo dài, rất khó để nghĩ rằng các thị trường chứng khoán sẽ hồi phục sớm bằng các gói cứu trợ. Dù vậy, các gói cứu trợ hiện tại - tập trung chủ yếu vào cải thiện dòng tiền hoạt động - sẽ giúp các doanh nghiệp và các nền kinh tế sống sót. Nghĩa là cần thời gian và cần các gói cứu trợ tiếp theo để phát triển. Chỉ khi đó thị trường chứng khoán mới có thể nghĩ tới sự tăng trưởng trở lại. Thời gian chờ đợi có thể tính bằng năm.

Tôi có may mắn đã sáng lập và quản lý Quỹ đầu tư Sinh viên tại Đại học Lincoln - một trong vài quỹ dạng này ở Anh và hiện đang nắm giữ các cổ phiếu niêm yết tại Sở giao dịch Chứng khoán London - nên với vai trò là một nhà đầu tư tổ chức, tôi nhận được các cập nhật thường xuyên về tình hình thị trường và phản ứng của các nhà đầu tư nói chung từ các chuyên gia phân tích của công ty nơi mà quỹ đặt tài khoản giao dịch.

Cái nhìn chung nhất mà tôi nhận thấy là các nhà đầu tư nhận định cuộc khủng hoảng lần này nghiêm trọng hơn cuộc khủng hoảng năm 2008. Sự đổ vỡ của chuỗi cung ứng, sự đóng băng các giao dịch dịch vụ thông thường và sự thận trọng trong mọi quyết định là các yếu tố đã dẫn tới sự suy giảm nhanh của thị trường. Sự biến động giao dịch từng phiên lên tới hơn 10% là điều rất hiếm khi xảy ra và nó cho thấy sự bất an của giới đầu tư.

Tuy nhiên, điều tốt trong số những cái xấu là thị trường chứng khoán luôn vận hành dựa trên sự kỳ vọng. Nghĩa là, rất có thể những triển vọng kinh tế và kinh doanh xấu đã được phản ánh. Các gói hỗ trợ kịp thời, đúng mục đích cải thiện dòng tiền hoạt động, sẽ giúp giới đầu tư an tâm hơn về triển vọng sống của doanh nghiệp và nền kinh tế. Nghĩa là, các thị trường chứng khoán rất nhiều khả năng khó tăng trưởng trở lại ngay, nhưng nó cũng rất ít khả năng giảm thêm nhiều như đã diễn ra.

Thị trường chứng khoán Việt Nam không thể tách rời triển vọng nền kinh tế Việt Nam. Giống như bất kỳ nền kinh tế nào khác, đặc thù của cuộc khủng hoảng lần này đòi hỏi cỗ xe kinh tế phải được cứu chữa trước khi nghĩ tới tăng trưởng. Việc cứu chữa thực ra còn phụ thuộc vào khi nào thì dịch virus sẽ được kiểm soát và tình trạng ngăn sông cấm chợ được dỡ bỏ, nhưng ít nhất sẽ làm cho cỗ máy kinh tế không bị hoen gỉ. Do vậy, các gói cứu trợ nhằm trực tiếp vào cải thiện dòng tiền hoạt động của doanh nghiệp và của nền kinh tế là cần thiết. Nó cần được thiết kế đúng mức, đúng đối tượng để đảm bảo rằng doanh nghiệp sẽ sống qua khủng hoảng.

Bởi vì tôi nghĩ rằng lý do của khủng hoảng lần này nằm ở cỗ máy kinh tế, nên tôi không nghĩ rằng Ủy ban chứng khoán hay các Sở giao dịch chứng khoán nên hoặc phải làm gì trong lúc này. Quá khứ đã cho thấy là việc trấn an nhà đầu tư bằng những lời kêu gọi sẽ không có hiệu quả.