Trung tâm nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) vừa có báo cáo kinh tế vĩ mô quý I/2015. Theo đó, VEPR cho rằng, nền kinh tế sẽ tăng trưởng cao hơn trong năm 2015 nhờ vào hàng loạt yếu tố hỗ trợ từ giá hàng hoá thấp, lực đẩy từ các doanh nghiệp FDI và nhu cầu bên ngoài.

Mức gia tăng thêm phụ thuộc vào khả năng giữ quán tính hiện tại của nền kinh tế, đặc biệt là ngành chế biến chế tạo. Sức ì của nông nghiệp và dịch vụ là một trong nhiều lực cản và bộc lộ hạn chế của khu vực kinh tế trong nước. Trong sự cân nhắc các yếu tố trên với kịch bản giá dầu trung bình cả năm khoảng 60 USD/thùng, tăng trưởng kinh tế năm 2015 dự báo đạt 6,3%.

Giá hàng hoá cơ bản có khả năng duy trì xu hướng giảm cho đến hết năm 2015, nhưng giá dầu sẽ biến động rộng, gia tăng tính dễ biến động của tỉ lệ lạm phát. Lạm phát trung bình cả năm sẽ xấp xỉ 1% nếu không có những điều chỉnh giá trong dịch vụ công (y tế, giáo dục), thuế (bảo vệ môi trường) và phí (cầu đường). Do những điều chỉnh này, lạm phát có thể ở quanh mức 3% vào cuối năm.

Giá dầu thấp và phục hồi chậm sẽ tăng thâm hụt ngân sách lớn so với kế hoạch. Theo tính toán của VEPR, với các yếu tố khác không đổi, mức giảm thu ngân sách sẽ dao động từ 45 nghìn tỉ đồng với giá dầu thô 60 USD/thùng và 64 nghìn tỉ đồng với giá dầu trung bình 40USD/thùng. Do ảnh hưởng kích thích là khiêm tốn so với tổn thất trong ngắn hạn, thâm hụt ngân sách có thể tăng lên 6 đến 6,5% GDP.

Tình thế này có thể buộc Chính phủ giảm chi đầu tư để kìm chế thâm hụt như năm 2014 (nhưng phải hy sinh tăng trưởng trung hạn ) hoặc tăng xuất khẩu hàng thô sơ chế nhưng chấp nhận thiệt về giá (như dầu thô hay quặng kim loại) hoặc chấp nhận thâm hụt và tăng vay mượn, điều sẽ gây ảnh hưởng tới thị trường vốn.

Cán cân thương mại chuyển sang trạng thái thâm hụt nhưng cán cân tổng thể vẫn đạt thặng dư vừa phải nhờ sự bù đắp từ vốn đầu tư nước ngoài và kiều hối. Mức thặng dư sẽ khiêm tốn hơn, vào khoảng 4 tỉ USD, tương đương 1/3 thặng dư năm 2014. Do đó tỉ giá chưa gặp thêm sức ép bên ngoài xu hướng tăng giá của USD. Tỉ giá có thể tiến tới biên độ cho phép 2% và nếu có điều chỉnh sẽ được thực hiện vào quý IV năm 2015.

Tín dụng tăng trưởng theo nhịp phục hồi của nhu cầu tín dụng DN và hiệu quả của quá trình xử lý nợ xấu, dự báo đạt 15% cả năm.

Theo VEPR, do kinh tế thế giới chứa đựng nhiều bất trắc về xu hướng hồi phục, lựa chọn chính sách giữa các nền kinh tế và các hậu quả đến dòng chu chuyển vốn và tương quan giữa các đồng tiền, các lựa chọn chính sách theo hướng cân bằng giữa tăng trưởng và ổn định vĩ mô sẽ nuôi dưỡng các hành vi kinh tế lành mạnh và khuyến khích tăng trưởng bền vững hơn các chính sách chỉ thúc đẩy tăng trưởng trong ngắn hạn.

VEPR cũng cho rằng, với các giới hạn hiện tại, nền kinh tế không thể hoàn thành một số chỉ tiêu quan trọng trong kế hoạch 5 năm 2011-2015, do đó, thay vì theo đuổi tăng trưởng bằng mọi giá, các chính sách cần tạo ra môi trường vĩ mô lành mạnh và thể chế kinh tế hoà hợp cho các tầm nhìn dài hạn. Cải cách thể chế kinh tế cần thêm những sự đột phá và chủ động tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân.

Các rủi ro và bất cân đối vĩ mô có thể tích luỹ trong giai đoạn tăng trưởng cao và dễ bị bỏ qua, sự lạc quan thái quá sẽ định hướng chính sách thiếu hợp lý. Nhà điều hành cần tiên liệu trước các rủi ro này và duy trì sự thận trọng cần thiết. Với tài khoá, giảm chi thường xuyên qua tinh giảm biên chế là nhiệm vụ ưu tiên để hạn chế thâm hụt ngân sách, trong khi hạn chế điều chỉnh các loại thuế và phí để nuôi dưỡng sức tiêu dùng và sản xuất.

Hệ thống ngân hàng sẽ chứng kiến nhiều thay đổi sau những vụ sát nhập các ngân hàng nhỏ mất an toàn tài chính vào các ngân hàng quốc doanh. Cho dù khả năng xử lý nợ xấu và khôi phục an toàn tài chính có thể tiến bộ nhờ tiềm lực của khối quốc doanh, sát nhập thường tích tụ rủi ro và đòi hỏi tăng cường năng lực giám sát và cơ chế xử lý nợ xấu tương thích.

Nghị quyết số 01/NQ-CP về các nhiệm vụ và giải pháp điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và dự toán NSNN năm 2015 sẽ gặp nhiều thách thức trong bối cảnh kinh tế trong nước và thế giới thay đổi. Mục tiêu lạm phát (5% yoy) có thể không đạt được (mức dự báo chỉ 3%), trong khi thâm hụt ngân sách (mục tiêu 5% GDP) và nhập siêu (5% xuất khẩu) nhiều khả năng cao sẽ bị phá. Tái cân đối các cán cân vĩ mô trong năm 2015 đòi hỏi sự sắp xếp các ưu tiên, cân nhắc lại mục tiêu và quan điểm điều hành trong các nghị quyết giữa năm.

Phương Dung