Ngày 6/4, Bộ NN&PTNT vừa báo cáo Thủ tướng về vấn đề phát triển cây mắc ca ở VN. Theo đó, tổng diện tích trồng cây mắc ca cả nước đến năm 2020 chỉ khoảng 10.000 ha (cả trồng tập trung và trồng xen). Bộ NN&PTNT cho rằng, mắc ca là cây trồng mới, quá trình khảo nghiệm còn cho kết quả khác nhau. Mặt khác, cần xem xét kỹ các vấn đề về chế biến, thị trường.

Chưa đủ căn cứ khoa học

Theo Thứ trưởng Bộ NN- PTNT, ông Hà Công Tuấn, Bộ chưa đủ căn cứ khoa học để phê duyệt quy hoạch phát triển cây mắc ca. Hiện quỹ đất trồng cây nông nghiệp ở Tây Nguyên đã kín với các loại cây khẳng định sự phù hợp và lợi thế như cà phê, hồ tiêu, hạt điều, cao su…  Để thực hiện mục tiêu này, bắt buộc phải thay thế diện tích các cây trồng hiện có như cao su hoặc cà phê. Đó là điều đáng lo ngại bởi mắc ca là một cây trồng còn rất mới ở nước ta, cần phải trải qua quá trình khảo nghiệm giống để đánh giá tính phù hợp của các giống cây trồng này cũng như điều kiện về dinh dưỡng và chăm sóc tiếp theo chứ không phải muốn trồng là trồng ngay.

Trong khi đó, trồng cây mắc ca đòi hỏi kỹ thuật rất phức tạp, phải hiểu rõ giống nào được trồng chung với giống nào, giống nào trồng dày, giống nào trồng thưa chứ không có chuyện mua đại, trồng đại theo cảm tính như cây khác được. Bởi mắc ca là loại cây thụ phấn chéo, phải nhờ giống khác mới thụ phấn được nên phải trồng 3-4 giống trong một vườn. Cũng không thể cứ mua đại 3-4 giống khác nhau về trồng là được vì giống A chỉ thụ phấn với giống C chứ không thụ phấn với giống B. Không chỉ khó trồng, đây cũng không phải là giống “cây tỉ phú”, giúp nông dân làm giàu như nhiều người đồn đại. Giá hạt mắc ca trên thị trường thế giới hiện chỉ 3,5 USD/kg (tương đương 70.000 đồng/kg).

Trong khi đó, giá hạt mắc ca tại VN lên tới 300.000 đồng/kg, gấp bốn lần so với giá thực. Đây là giá ảo, khiến nông dân lầm tưởng trồng mắc ca sẽ thu siêu lợi nhuận. Diện tích cây mắc ca của VN còn rất ít, chưa xuất khẩu và cũng không thể xuất khẩu được với giá như thế - Thứ trưởng Tuấn chia sẻ.

Còn theo quan điểm của TS Đặng Kim Sơn - Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, ngay cả những cây trồng đã được quy hoạch trên đất Tây Nguyên chúng ta còn phải xem xét điều chỉnh cho phù hợp, trong khi đó cây mắc ca chưa được quy hoạch. Điều chỉnh này dựa trên rất nhiều cân bằng động, đầu tiên là yếu tố về thị trường và nhiều yếu tố khác như nước và rừng. “Thực tế Tây Nguyên trồng được rất nhiều cây, không chỉ riêng mắc ca. Vấn đề không còn là cây gì ở mảnh đất quá tốt này, mà công nghệ ra sao để nâng cao giá trị trên một diện tích đất. Theo tôi, cây mắc ca còn quá mới, nên thận trọng về thị trường và công nghệ để có hiệu quả phù hợp với lợi thế của Tây nguyên” - ông Sơn nhấn mạnh.

Chưa chứng minh được đầu ra rõ ràng

Việc khảo nghiệm sản phẩm, cây trồng mới là trách nhiệm của Nhà nước, với sự hỗ trợ từ DN, không đẩy rủi ro cho người dân.

Trong báo cáo gửi Thủ tướng mới đây, Bộ NN&PTNT cho biết: mắc ca trồng nhiều ở Úc, Mỹ, Nam Phi, Kenya và một số nước khác, với tổng diện tích khoảng 80.000 ha, sản lượng 140 nghìn tấn quả/năm. Tại Úc - nơi khởi nguồn mắc ca, giá quả khô từ năm 1987 đến 2014 dao động trồng khoảng 1,5-4 đô la Úc/kg (tương đương 25.000-70.000 đồng/kg). Gần đây, giá mắc ca có xu hướng tăng lên do nhu cầu thế giới tăng (chủ yếu ở Châu Á).

Tại VN, hiện mới một vài Cty, cơ sở chế biến hạt mắc ca, nhưng quy mô nhỏ, phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Thị trường tiêu thụ sản phẩm mắc ca tại nước ta chưa phát triển, bình quân 130.000-150.000 đồng/kg hạt tươi. Hạt mắc ca tươi được thu mua chủ yếu để tạo cây con, làm gốc ghép nhân giống.

Theo Bộ NN&PTNT, từ năm 1994, cây mắc ca được trồng thử nghiệm đầu tiên tại Trại thực nghiệm giống cây rừng Ba Vì (thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam), 5 năm sau, một số cây đã bắt đầu cho quả. Sau đó, Bộ tiếp tục cho khảo nghiệm ở nhiều địa phương (16 tỉnh), xây dựng được 20 mô hình khảo nghiệm giống với diện tích 35 ha, trong đó 30 ha đã ra hoa kết quả. Đến nay, Bộ đã công nhận 10 giống mắc ca và tổng diện tích cây mắc ca cả nước khoảng 2.440 ha.

Trước đó, tại buổi họp tham vấn các nhà quản lý, khoa học ở VN về trồng cây mắc ca, Bộ trưởng NN&PTNT Cao Đức Phát cho biết, dù có số liệu nói diện tích mắc ca thế giới tăng, nhưng thông tin dự báo tin cậy về nhu cầu chưa rõ ràng. Do vậy, việc cây mắc ca ở VN, cần làm rõ có cạnh tranh được với các nước hay không... Mắc ca là cây bản địa của Úc, cũng đã có câu hỏi tại sao Úc không mở rộng ồ ạt? Mắc ca là cây á nhiệt đới; vùng khí hậu á nhiệt đới trên thế giới là rất nhiều chứ không chỉ riêng VN. Bộ trưởng Phát khẳng định, để đưa giống mới ra thị trường phải có cơ sở khoa học và thực tiễn. Việc khảo nghiệm sản phẩm, cây trồng mới là trách nhiệm của Nhà nước, với sự hỗ trợ từ DN, không đẩy rủi ro cho người dân.

Theo Mai Thanh

Diễn đàn doanh nghiệp