Đầu tư 30/10/2014 13:38

Vốn ODA: Vi phạm lớn chủ yếu được phát hiện bởi phía nước ngoài

FICA - Thảo luận về tình hình KT-XH, nhiều đại biểu Quốc hội nhấn mạnh đến nợ công và trách nhiệm trả nợ, đặc biệt là nguồn vốn vay ODA tưởng rẻ nhưng “vô cùng đắt đỏ”.

Vốn vay ODA, vay rẻ nhưng hóa đắt (ảnh minh họa).
Vốn vay ODA, vay rẻ nhưng hóa đắt (ảnh minh họa).


Nguyên tắc vàng: Không vay ODA để chi thường xuyên

Sáng nay 30/10, Quốc hội thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội năm 2014 và nhiệm vụ năm 2015. Đa số đại biểu Quốc hội bày tỏ sự đồng tình với những nội dung trong báo cáo của Chính phủ, đồng thời lưu ý Chính phủ về các vấn đề nợ công và sử dụng nguồn vốn vay ODA.

Theo đại biểu Nguyễn Văn Tiên (Tiền Giang): Dự án ODA hiện có 2 loại là hỗ trợ không hoàn lại và vốn vay hoàn lại. Do đó, nó liên quan nhiều đến nợ công.

Đại biểu Tiên cho hay, khi nhận được hợp đồng dự án, chuyên gia được trả 2,5 triệu đồng, trong khi làm dự án cho ODA của nước ngoài được hưởng mức 50 triệu đồng, dù chất lượng như nhau. “Vì vậy, nếu dự án sử dụng ODA vay thì phải cẩn thận, bởi nó sẽ tăng gánh nặng nợ công, điều mà các đại biểu sẽ nói nhiều trong kỳ họp này”, đại biểu Tiên nói.

Theo đại biểu Tiên, để hạn chế nợ công do ODA vay, chúng ta phải thực hiện nguyên tắc mà các nhà kinh tế gọi là nguyên tắc vàng, đó là không vay ODA để chi thường xuyên. “Nhưng tôi được biết có dự án hàng trăm triệu USD chi cho vay ODA thường xuyên. Các dự án ODA vay này nếu không sử dụng đúng, nợ công sẽ tăng lên, mỗi chỗ góp vào một ít sẽ tác động nhiều đến con cháu chúng ta sau này”, đại biểu nhấn mạnh.

Đề cập tới việc có nên sử dụng ODA cho chi thường xuyên, bên hành lang Quốc hội sáng nay, đại biểu Trần Du Lịch, Phó trưởng đoàn TPHCM cho hay: Về nguyên tắc, tôi đồng tình với ý kiến của đại biểu Nguyễn Văn Tiên là, không thẻ nào dùng tiền vay ODA để chi cho thường xuyên. Nhưng hiện nay, trong khái niệm của Việt Nam chi đầu tư và chi thường xuyên cần phải xem lại. Do đó, Luật Ngân sách hiện nay cần làm rõ thế nào là chi đầu tư, thế nào là chi thường xuyên, chúng ta nhầm lẫn hai khái niệm này, rất nguy hiểm.

Đồng thuận với ý kiến của đại biểu Nguyễn Văn Tiên, đại biểu Quốc hội Lê Thị Nga, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nhấn mạnh việc tập trung vào vấn đề sử dụng và quản lý vốn ODA.

Bà Nga lý giải, ODA là nguồn hỗ trợ chính thức, ngoại trừ phần nhỏ là tài trợ không hoàn lại, phần lớn là cho vay. “Qua 20 năm chúng ta đã thu hút được 78 tỷ USD, trung bình khoảng hơn 3 tỷ USD/năm. Chính phủ đã rất nỗ lực đưa nguồn vốn này vào phát triển kinh tế xã hội, nhiều dự án công được xây dựng bằng nguồn vốn này. Tuy nhiên, thực tế phát sinh nhiều bất cập vi phạm tồn tại, thất thoát, lãng phí, tham nhũng trong nhiều dự án ODA đã ảnh hưởng không nhỏ đến công trình, làm mất đi uy tín của Việt Nam đối với nhà tài trợ”, bà Nga nói.

Bà Nga nêu ví dụ điển hình về việc sai phạm trong sử dụng vốn ODA, như: PMU 18, vụ Huỳnh Ngọc Sỹ (Công ty Tư vấn Nhật PCI nhận tội hối lộ quan chức của Sở Giao thông Vận tải TP HCM Huỳnh Ngọc Sỹ hối lộ 66 triệu yen để đổi lại việc trúng thầu dự án…), nghi vấn của Cơ quan Hỗ trợ phát triển quốc tế Đan Mạch (Danida), vụ JTC đường sắt...

Nhưng những vụ vi phạm lớn lại chủ yếu được phát hiện bởi phía nước ngoài. “Chúng tôi cũng rất hoan nghênh việc xử lý khẩn trương của bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải, Bộ Công an, Viện kiểm soát tối cao về vụ JTC đường sắt vừa qua. Đây cũng là minh chứng cho quan điểm, thái độ nghiêm túc của nhà nước Việt Nam trong sử lý sai phạm của ODA”, bà Nga đánh giá.

Phụ thuộc lâu dài vào ODA là thất bại trong chiến lược phát triển

Đề cập tới nguyên nhân vốn ODA đi sai “địa chỉ”, bà Nga cho biết: ODA chủ yếu được điều chỉnh bởi Nghị định 38 của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng, hướng dẫn của các bộ ngành, địa phương và quy định của nhà tài trợ. Nhưng các quy định này còn phức tạp, phân tán, hiệu lực pháp lý còn thấp. Việc công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong Nghị định 38 còn mang tính nguyên tắc mà chưa cụ thể hóa hết vào quy trình ODA dẫn đến chưa ngăn chặn được tình trạng xin cho vào dự án tiêu cực, tham nhũng.

Đáng lưu ý, pháp lý về ODA còn bộc lộ 2 điểm yếu cơ bản. Thứ nhất, Quốc hội, gnười chịu trách nhiệm cao nhất về nợ công và người dân, chủ thể đóng thuế và là người trả nợ cuối cùng gần như đứng ngoài quy trình về ODA. Do đó, bà Nga đề nghị “Quốc hội ban hành luật về ODA, theo đó chú trọng quy định chặt chẽ quản lý ODA; Công khai, minh bạch toàn bộ số vốn, các dự án và quy trình phân bổ, buộc phản biện độc lập trước khi quyết định. Ngoài ra, cũng cần có quy định về trách nhiệm của Quốc hội về quyền của người dân mà hiệp hội báo chí chuyên ngành khi thực hiện quyết định ODA”.

Thứ hai, việc giám sát của Quốc hội, với tư cách là một phần của đầu tư công và nợ công, lại tác động đến vị thế, uy tín quốc gia nhưng những năm qua, cả về pháp lý, thực tiễn, trách nhiệm giám sát của Quốc hội về ODA chưa được coi trọng. Thực tế là 20 năm qua, dù đã xảy ra không ít vụ gây chấn động dư luận nhưng Quốc hội chưa một lần giám sát tối cao về ODA”.

Do đó, “chúng tôi đề nghị Quốc hội giám sát ODA, chỉ ra những kiếm khuyết trong sử dụng ODA, những nhóm lợi ích cả trong và nước ngoài, nhà tài trợ, phân tích những mặt lợi, bất lợi của ODA từ đó đề xuất kiến nghị sử dụng có chọn lọc theo lộ trình giảm dần, tiến đến chấm dứt ODA. Bất cứ quốc gia nào nếu phụ thuộc lâu dài vào ODA cũng là sự thất bại trong chiến lược phát triển”, bà Nga nhấn mạnh.

Đặc biệt, theo bà Nga, cần nhận thực đúng về ODA, không coi thường khuyến cáo của chuyên gia. Dẫn lời của Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, người giúp Chính phủ về đầu mối ODA: “Tôi giám chắc có một bộ phận không nhỏ cán bộ và người dân, đặc biệt là lãnh đạo địa phương còn hiểu rất sơ đẳng rằng ODA là cho không, vay được càng nhiều càng tốt, bất chấp khả năng trả nợ”, bà Nga nhấn mạnh, “đây là thực tế rất đáng lo ngại, đáng lưu ý”.

Bà Nga phân tích, “do năng lực quản trị khu vực công còn hạn chế, chưa kiểm soát được thất thoát lãng phí, tham nhũng góp phần làm cho một số dự án, mặc dù vay giá rẻ những đã vô cùng đắt đỏ. Cùng với xu hướng thích dùng ODA để gắn với lợi ích nhóm, tư duy nhiệm kỳ, bệnh tành tích ở một số nơi đã đang khiến nhiều công trình ODA xuất hiện ngày càng nhiều nhưng một số công trình thì chất lượng hiệu quả thấp, một số công trình thực chất bị đội lên quá cao, cao hơn nhiều so với các nước”.

Nguyễn Hiền
Chuyên mục: Đầu tư

Địa chỉ email của bạn sẽ không được công bố. Các trường bắt buộc được đánh dấu *