Có hai vấn đề đang được đặc biệt quan tâm ở Nhật Bản

Thứ nhất: số liệu thống kê mới của chính phủ cho thấy tỷ lệ sinh của Nhật Bản đã giảm xuống mức thấp kỷ lục vào năm 2018. Năm 2012, Thủ tướng Shinzo Abe đã đến văn phòng Cam kết thay đổi quỹ đạo Nhân khẩu học của Tokyo. Ông đã giảm các ưu đãi về thuế, tạo sự tiếp cận dễ dàng hơn với chăm sóc trẻ em và giảm chi phí giáo dục. Tuy nhiên, dân số 127 triệu người của Nhật Bản chỉ tạo ra 920.000 em bé vào năm ngoái.

Thứ hai: Nợ Chính phủ đang tăng nhanh và Nhật Bản dường như không để ý ngăn chặn quỹ đạo này khi cuộc chiến thương mại toàn cầu gia tăng. Tỷ lệ nợ trên tổng sản phẩm quốc nội của Tokyo từ lâu đã đứng đầu thế giới với con số 250%.

Từ đó, giữa hai hiện tượng tạo nên sự giao thoa nghiệt ngã: Tương lai Nhật Bản ngày càng ít người dân gánh một khoản nợ Chính phủ ngày càng tăng, đồng thời việc này cũng xung đột với một cơn gió ngược hiện tại từ thuế quan Donald Trump.

Nền kinh tế của Tokyo hiện đang hiển thị một số vết nứt rải rác. Tháng trước, Dịch vụ Nhà đầu tư Moody đã hạ cấp triển vọng của ngành ngân hàng Nhật Bản từ ổn định sang tiêu cực. Đánh giá của nó là, uy tín tín dụng chung của các ngân hàng Nhật Bản sẽ xấu đi trong 12-18 tháng tới.

Nếu chúng ta học được bất cứ điều gì từ cuộc khủng hoảng châu Á năm 1997 và cú sốc kinh tế 2008, thì đó là những khủng hoảng tài chính sẽ xảy ra trong lĩnh vực ngân hàng trước khi ảnh hưởng tới toàn bộ nền kinh tế.

Điều này không có nghĩa là nền kinh tế Nhật Bản đang hướng đến sự sụp đổ về nợ. Nhưng rốt cuộc, với lợi suất 10 năm là -1,12%, những nhà đầu tư về cơ bản phải trả cho Tokyo để sở hữu khoản nợ của chính mình.

Tại thời điểm này, mọi thứ đều chưa thực sự rõ ràng. Nhưng sự tăng trưởng chậm lại của Nhật Bản và các khoản nợ không bền vững đang va chạm với cuộc “khủng hoảng trinh tiết” đã đề cập trước đó, cuộc khủng hoảng mà các nhà kinh tế tại Đại học Tokyo đã phải gọi là “hạn hán tình dục”.

Đầu năm nay, các nhà nghiên cứu của Đại học Tokyo với Viện Thụy Điển Karolinska đã phát hiện ra rằng vào năm 2015, khoảng một phần tư người Nhật dưới 40 tuổi không có kinh nghiệm tình dục, tăng 20%  so với hai thập kỷ trước.

Thực tế, có một số cách mà hầu hết các Chính phủ thường sử dụng để giải quyết vấn đề về nợ Chính phủ của Nhật Bản: đẩy nhanh tăng trưởng GDP; nhập khẩu thêm lao động nước ngoài; hoặc cắt giảm chi tiêu của chính phủ để giảm nhu cầu vay nợ.

Nhật Bản giảm phát đã cố gắng thực hiện giải pháp đầu tiên trong 25 năm với rất ít thành công. Quốc gia này cũng tăng cường nhập cư để bù đắp lực lượng lao động bị thu hẹp, nhưng chưa thể lấp lỗ hổng tài chính. Cuối cùng, Đảng Dân chủ Tự do Abe xông chưa bao giờ rất giỏi trong lựa chọn số 3, Nhật Bản tiếp tục mượn nợ để hỗ trợ tăng trưởng.

Thay vào đó, Nhật Bản đã tăng thuế. Trong năm 2014, nó đã tăng thuế tiêu dùng từ 5% lên 8%, lên kế hoạch sử dụng số tiền thu được để trả nợ. Thực tế, việc này đã phản tác dụng.

Cuối năm nay, vào tháng 10, chính phủ Abe, hy vọng sẽ tăng thuế một lần nữa lên 10%. Mặc dù vậy, Tokyo phải bước đi cẩn thận, vì cuộc chiến thương mại của Tổng thống Hoa Kỳ Trump, làm giảm xuất khẩu, niềm tin kinh doanh và khiến Nhật Bản ít có khả năng sẽ  tăng được tiền lương.

Vấn đề thực sự là Nhật Bản chỉ xử lý phần ngọn mà không phải phần gốc. Thay vì thực hiện nâng cấp cấu trúc nền kinh tế để tăng khả năng cạnh tranh và năng suất dài hạn, Tokyo dựa vào các chất kích thích ngắn hạn. Tất cả điều đó giải thích lý do rằng tại sao nợ Nhật Bản tiếp tục tăng, làm tỷ lệ tín dụng xuống cấp. Hiện tại, Moody xếp hạng tín dụng Nhật Bản là A1, bốn cấp dưới AAA, giống như Trung Quốc và Estonia.

Hơn nữa, Nhật Bản vẫn đang phải đối mặt với quả bom nổ chậm về nhân khẩu học. Giới trẻ Nhật Bản hiện nay đang trở nên quá ít quan tâm đến tình dục và các mối quan hệ dẫn đến tỷ lệ sinh ổn định, không bao giờ bận tâm đến việc gia tăng dân số. Dân số Nhật Bản đang ngày càng già hóa.

Vũ Huy Hoàng (tổng hợp)