Từ năm 2008, Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Báo Đầu tư Chứng khoán tổ chức cuộc Bình chọn Báo cáo thường niên (BCTN), với những tiêu chí đánh giá cơ bản là chuẩn mực, minh bạch, chuyên nghiệp và sáng tạo dựa trên cách thức mà DN công khai thông tin. Cuộc Bình chọn nhằm mục tiêu đẩy mạnh tính minh bạch và khả năng truyền tải thông tin của BCTN; Nâng cao tính chuyên nghiệp trong BCTN của các công ty niêm yết tại Việt Nam; Tăng cường khả năng tiếp cận thông tin của các nhà đầu tư đối với các công ty niêm yết.

Cuộc đào thải DN niêm yết

Một trong 4 trụ cột đặt ra của Đề án Tái cấu trúc TTCK Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 3- 2012 là tái cấu trúc và nâng cao chất lượng hàng hóa trên TTCK. Trong đó chú trọng chất lượng các DN niêm yết thông qua việc đáp ứng các tiêu chuẩn phát hành, niêm yết, đăng ký giao dịch, công bố thông tin, quản trị công ty cho thành viên tham gia thị trường.

Bởi theo lý giải của TS. Nguyễn Sơn, đặc thù của TTCK là hàng hoá giao dịch trên thị trường không thể cân đong đo đếm được như các loại thị trường khác, bởi việc giao dịch trên TTCK dựa vào sự định giá của mỗi nhà đầu tư đối với mỗi loại chứng khoán ở một thời điểm cụ thể.

Do vậy, ngoài yếu tố quan hệ cung - cầu, giá chứng khoán được hình thành dựa trên “sức khoẻ” của chính công ty phát hành. Các thông tin liên quan đến tổ chức phát hành đều tác động tức thời lên giá chứng khoán của chính tổ chức đó, là cơ sở để nhà đầu tư quyết định và trong những chừng mực nhất định có thể tác động lên toàn bộ thị trường.

"Chính vì vậy, để đảm bảo thông tin liên quan đến TTCK công khai, minh bạch, bên cạnh nghĩa vụ công bố thông tin thì cũng phải có công cụ để đảm bảo sự công bằng trong tiếp cận thông tin sao cho các nhà đầu tư dù có ở địa vị xã hội, vị trí địa lý, điều kiện về kỹ thuật khác nhau vẫn có thể tiếp cận thông tin một cách tốt nhất" - TS. Nguyễn Sơn nhấn mạnh.

Đó là lý do Bộ Tài chính, UBCKNN đã tập trung xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư, đồng thời để đảm bảo cho thị trường hoạt động công khai minh bạch như: Thông tư hướng dẫn công bố thông tin trên TTCK; các Thông tư quy định về tổ chức và hoạt động của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán... Trên cơ sở đó đã cụ thể hoá nghĩa vụ của DN niêm yết, tổ chức trung gian trên TTCK phải thực hiện công bố thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác tới các cấp quản lý và ra công chúng đầu tư theo các loại hình như: Công bố thông tin định kỳ, công bố thông tin bất thường và công bố thông tin theo yêu cầu….

Về phía Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đặt ra yêu cầu là tiếp tục hoàn thiện ứng dụng công nghệ thông tin nâng cao năng lực xử lý lệnh giao dịch, nâng cao khả năng bảo mật thông tin, áp dụng hệ thống công bố thông tin tự động đối với các tổ chức có nghĩa vụ công bố thông tin theo quy định của pháp luật...

Nhìn lại gần 3 năm thực hiện quyết liệt công tác tái cấu trúc cơ sở hàng hoá trên TTCK của UBCKNN, không những đã không gây xáo động đến hoạt động và tâm lý chung của thị trường, mà còn giúp bảo vệ được lợi ích của nhà đầu tư tham gia vào thị trường. Bước đầu đã "đào thải" không ít DN kém chất lượng, DN bị huỷ niêm yết do không duy trì được điều kiện niêm yết, vi phạm quy định về công bố thông tin. Ngay trong năm 2012 (thời điểm bắt đầu tái cấu trúc TTCK) đã có 17 DN bị huỷ niêm yết, năm 2013 là 40 DN. Tính đến cuối năm 2013, trên TTCK Việt Nam có 678 công ty niêm yết, giảm 25 công ty so với năm 2012. Trong nửa năm 2014, tổng số DN niêm yết trên thị trường khoảng 662 công ty (chưa kể 147 công ty giao dịch trên hệ thống Upcom);  số lượng công ty niêm yết mới tăng khoảng 7 DN, trong khi đó có 22 công ty bị hủy niêm yết (thì có 19 công ty hủy niêm yết bắt buộc).

Tạo cơ chế giám sát

Theo Phó Chủ tịch UBCKNN Nguyễn Thị Liên Hoa, việc điều hành, giám sát thị trường cũng như thiết lập cơ chế công khai thông tin hết sức quan trọng, bởi tính chất phức tạp, nhạy cảm của TTCK. Theo đó, UBCKNN đã cùng với các Sở Giao dịch chứng khoán giám sát thường xuyên tình hình thực hiện chế độ báo cáo và nghĩa vụ công bố thông tin của tổ chức niêm yết, đăng ký giao dịch; giao dịch cổ đông lớn, cổ đông sáng lập, cổ đông nội bộ và người có liên quan. Đồng thời, giám sát nội dung công bố thông tin về tình hình quản trị công ty; Giám sát việc lập trang thông tin điện tử (website) và việc thực hiện công bố thông tin trên website; Nhắc nhở và đưa vào xử lý các hình thức vi phạm theo quy định nhằm cải thiện hoạt động công bố thông tin của các tổ chức niêm yết...

Hiện nay, UBCKNN đã ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong giám sát và công bố thông tin trên TTCK thông qua việc triển khai  Hệ thống giám sát thị trường chứng khoán (MSS) và Hệ thống công bố thông tin chứng khoán (IDS)  nhằm tin học hóa chức năng giám sát và công bố thông tin trên TTCK; Tăng cường bảo vệ các nhà đầu tư trên thị trường thông qua khả năng thiết lập các tiêu chí cảnh báo sớm, cũng như thực hiện những tiêu chí cảnh báo theo tin đồn, thông tin bất thường; Sớm đưa ra các phân tích về giao dịch chứng khoán trên thị trường, hỗ trợ quản lý và giám sát giao dịch chứng khoán trên thị trường...

Lãnh đạo UBCKNN cam kết sẽ không có “vùng cấm” trong việc xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán; đặc biệt các vi phạm về công bố thông tin trên TTCK, ngoài mức xử phạt hành chính bằng tiền, còn bổ sung các hình phạt như: Nhắc nhở bằng văn bản; Đưa chứng khoán vào diện cảnh báo; Đưa chứng khoán vào diện kiểm soát; Tạm ngừng giao dịch; Hủy niêm yết/hủy đăng ký giao dịch cổ phiếu… Theo kết quả thống kê đến hết tháng 6-2014, UBCKNN đã phát hiện và xử lý 132 công ty vi phạm quy định về công bố thông tin trên 2 Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh; Thực hiện 13 đoàn thanh, kiểm tra và đã ban hành 36 quyết định xử phạt vi phạm các tổ chức, cá nhân vi phạm, với tổng số tiền gần 3 tỷ đồng.

Trong thời gian tới, UBCKNN sẽ tiếp tục nghiên cứu trình Bộ Tài chính ban hành quy định và hướng dẫn về quản trị rủi ro cho các công ty đại chúng, đặc biệt đối với các công ty có quy mô vốn và số lượng cổ đông lớn; Gia tăng các cuộc thanh, kiểm tra, giám sát về tính minh bạch các thông tin trong báo cáo tài chính của các công ty đại chúng; Nâng cao ý thức tự giác về nghĩa vụ công bố thông tin của DN và nhà đầu tư thông qua đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật chứng khoán và TTCK...