Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng

Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng (Dự án) được Thường trực Chính phủ quyết định giao VDB chủ trì huy động vốn và thành lập Tổng công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam (Vidifi) để thực hiện đầu tư hợp đồng BOT theo cơ chế thí điểm quy định tại Quyết định số 1621/QĐ-TTg ngày 29/11/2007.

Năm 2002, dự án đường ôtô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng được Chính phủ chủ trương xây dựng theo hình thức BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) với tổng mức đầu tư hơn 45.000 tỷ đồng (hơn 2 tỷ USD). 

Tại dự án này, Chính phủ đã quyết định bố trí thanh toán chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng là 4.069 tỷ đồng, trả nợ gốc đến hạn các khoản vay nước ngoài (300 triệu USD thời gian từ 13-30 năm). 

Ngoài ra, Chính phủ đã cho phép Vidifi được sử dụng 4.723 tỷ đồng tiền sử dụng đất của khu đô thị Gia Lâm để hoàn vốn cho dự án. Đồng thời, doanh nghiệp này được hợp tác với đối tác để triển khai dự án khu đô thị để nhận tiền sử dụng đất. 

Tuy nhiên đến nay chủ đầu tư cho biết vẫn chưa nhận được hơn 4.000 tỷ đồng kinh phí giải phóng mặt bằng cũng như hơn 4.700 tỷ đồng tiền sử dụng đất từ khu đô thị Gia Lâm.

Liên quan tới dự án này, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIV, thừa uỷ quyền Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình về phân bổ, sử dụng nguồn dự phòng Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020. Trong đó, Chính phủ là kiến nghị Quốc hội cho phép bố trí 4.069 tỷ đồng từ nguồn 10.000 tỷ đồng điều chỉnh giảm nguồn vốn các dự án quan trọng quốc gia để thanh toán nợ đền bù, giải phóng mặt bằng dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng của Bộ GTVT.

Báo cáo của Chính phủ nêu rõ nguồn vốn này được Chính phủ ưu tiên bố trí cho các dự án phòng, chống, khắc phục thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, gia cố đê, kè, xây dựng hồ đập, phòng, chống, khắc phục sạt lở bờ sông, bờ biển...

Bên cạnh đó, trong những năm qua, Chính phủ đã rất quan tâm, ưu tiên sử dụng nguồn dự phòng ngân sách trung ương hàng năm để hỗ trợ các địa phương trong cả nước, nhất là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Miền Trung, Miền núi phía Bắc, thực hiện các dự án thuộc tiêu chí này.

Riêng trong hai năm 2017, 2018, số vốn hỗ trợ các địa phương từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương đạt trên 12,5 nghìn tỷ đồng.

Trả nợ hơn 4.000 tỷ cho cao tốc Hà Nội – Hải Phòng là chưa hợp lý

Trước kiến nghị này, trong báo cáo thẩm tra sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, qua rà soát các Tờ trình của Chính phủ, Ủy ban Tài chính ngân sách nhận thấy phương án bố trí của Chính phủ chưa đảm bảo trật tự ưu tiên cho dự án gia cố hệ thống đê xung yếu, xử lý sạt lở bờ sông, bờ biển, phòng, tránh, khắc phục hậu quả thiên tai, di dời dân cư khẩn cấp ra khỏi khu vực có nguy cơ xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất.

Trong khi đó, bố trí trên 40% tổng số vốn thanh toán nợ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng là chưa hợp lý.

Một số ý kiến cho rằng, việc thanh toán nợ thuộc nghĩa vụ của ngân sách nhà nước nói chung và nợ đền bù, giải phóng mặt bằng dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng nói riêng là cần thiết, song có thể sử dụng nhiều nguồn vốn theo khả năng cân đối ngân sách. Có ý kiến đồng ý với đề nghị của Chính phủ.

Những nội dung này đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, kết luận rõ ràng, cụ thể tại phiên họp thứ 33, 34 và phiên họp ngày 24.5. Theo đó, thống nhất về nguyên tắc danh mục sử dụng nguồn vốn 10.000 tỉ đồng như Tờ trình của Chính phủ, trừ dự án thanh toán nợ đền bù, giải phóng mặt bằng dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Đồng thời, giao Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội chủ trì, phối hợp với các cơ quan của Chính phủ rà soát danh mục, thủ tục đầu tư, mức vốn bố trí cụ thể cho từng dự án và xây dựng Nghị quyết trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.

Tuy nhiên, tại Tờ trình Quốc hội số 238/2019, Chính phủ  tiếp tục đề nghị bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn để thanh toán toàn bộ 4.069 tỉ đồng nợ đền bù, giải phóng mặt bằng dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho rằng, theo quy định tại Khoản 2 Điều 46 Luật Tổ chức Quốc hội, Chính phủ có trách nhiệm thực hiện yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội . “Do đó, đề nghị Chính phủ thực hiện theo đúng nội dung Kết luận trên” - ông Nguyễn Đức Hải yêu cầu.

Nguyễn Mạnh