Bộ Xây dựng cho biết, hiện tỷ lệ đô thị hóa trên toàn quốc tính đến 12/2013 là 33,47%, tăng 1,02% so với năm 2012, tương đương dân số đô thị tăng khoảng 1,3 triệu người/năm. Tuy nhiên, dân cư đô thị phân bố không đều, tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn (khoảng 50% dân số đô thị tập trung tại 16/770 đô thị trên cả nước). Đây là thách thức lớn đối với các đô thị về nhà ở, lao động việc làm, hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật và môi trường.

Theo thống kê, đến tháng 12/2013, cả nước có 770 đô thị, trong đó có 02 đô thị đặc biệt, 14 đô thị loại I, 10 đô thị loại II, 52 đô thị loại III, 63 đô thị loại IV và còn lại là các đô thị loại V. Một số địa phương mới chỉ quan tâm đến việc mở rộng đô thị, chưa tập trung vào chất lượng đô thị và nâng cao hiệu quả sử dụng đất đô thị.

Điều chỉnh toàn diện phát triển đô thị

Trong năm 2013, Bộ Xây dựng đã từng bước xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, hoàn chỉnh về quản lý đầu tư phát triển đô thị; tăng cường kiểm soát chặt chẽ các dự án đầu tư phát triển đô thị theo quy hoạch, kế hoạch, khắc phục những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý phát triển đô thị thời gian qua, trong khi đang tiếp tục nghiên cứu xây dựng Luật về quản lý phát triển đô thị.

Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 11/2013/NĐ-CP ngày 14/01/2013 về quản lý đầu tư phát triển đô thị. Đây là văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên điều chỉnh một cách toàn diện các hoạt động đầu tư phát triển đô thị (từ cải tạo, chỉnh trang, bảo tồn, tôn tạo, tái thiết, cho đến phát triển đô thị mới), với những quan điểm và tư tưởng đổi mới, đó là: Phát triển đô thị phải theo quy hoạch và phải có kế hoạch, được kiểm soát thống nhất từ Trung ương đến địa phương.

Theo đó, để thực hiện các dự án phát triển đô thị thì trước hết phải có quy hoạch chung, quy hoạch phân khu được phê duyệt, từ đó xác định các khu vực phát triển đô thị với kế hoạch thực hiện cụ thể trong dài hạn, trung hạn và ngắn hạn, trên cơ sở đó mới được triển khai các dự án cụ thể. Nghị định cũng quy định việc thành lập các Ban quản lý khu vực phát triển đô thị, để giám sát quá trình đầu tư phát triển đô thị theo quy hoạch và kế hoạch, đảm bảo sự kết nối đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật khung, hạ tầng kỹ thuật giữa các dự án trong khu vực phát triển đô thị,…

Để triển khai Nghị định số 11/2013/NĐ-CP về quản lý đầu tư phát triển đô thị; các địa phương đã bắt đầu triển khai công tác lập và phê duyệt khu vực phát triển đô thị để làm cơ sở triển khai các bước đầu tư tiếp theo; tiến hành rà soát các dự án, phân loại, điều chỉnh việc thực hiện các dự án theo kế hoạch triển khai khu vực phát triển đô thị; nghiên cứu thành lập các Ban quản lý khu vực phát triển đô thị; cho phép các dự án phát triển đô thị được chuyển quyền sử dụng đất đã đầu tư hạ tầng cho người dân tự xây dựng nhà ở theo quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị đã được phê duyệt,...

Không khuyến khích mở rộng quy mô

Hiện tại, Bộ Xây dựng cũng đang nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Nghị định số 42/2009/NĐ-CP ngày 07/5/2009 của Chính phủ về phân loại đô thị theo hướng việc nâng loại đô thị không khuyến khích mở rộng quy mô, mà tập trung vào nâng cao chất lượng đô thị, chú trọng phát huy các giá trị đặc trưng của vùng, miền và yếu tố đặc thù của đô thị; Đề án Phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu cũng đã hoàn thành trình Chính phủ.

Các Chương trình quốc gia, Đề án về phát triển đô thị cũng được triển khai theo kế hoạch nhằm từng bước nâng cao chất lượng, đảm bảo tính đồng bộ của các đô thị, nhất là hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội. Chương trình nâng cấp đô thị quốc gia đang triển khai đạt hiệu quả cao tại Đồng bằng Sông Cửu Long và 7 tỉnh miền núi phía Bắc. Xu hướng chung dần chuyển từ quản lý chương trình thay cho quản lý dự án, quản lý vùng miền thay cho quản lý theo từng địa phương.

Phương Dung